ج) فلسفه تقسيم قرآن به سوره ها

در زمينه حكمت و علت تقسيم قرآن به سوره هاى مختلف كه كوچك ترين آنها سوره كوثر با سه آيه و بزرگ ترين آنها سوره بقره با 286 آيه است، قرآن شناسان فوايدى را برشمرده اند.
مسلما اين كه خداوند چنين تقسيمى را در كتاب جاودان خويش به كار برده است بدون حكمت و غايت نبوده است.
در قرآن بالاترين دقت ها و ظرافت ها به كار رفته و حتى در تنظيم حروف و كلمات آن عنايت خاصى وجود داشته است.
ما برخى از فوايد تقسيم قرآن به سوره ها را ذكر نموده و يادآور مى شويم كه قطعا فوايد به اين موارد محدود نمى گردند.
1. اهداف مختلف و موضوعات متفاوت در قرآن: در بسيارى از سوره ها هدف خاصى مورد نظر است كه محور همه آيات آن سوره است.
حتى بعضى از مفسران عقيده دارند كه هر سوره يك هدف خاصى را تعقيب مى كند. ⁽¹⁷⁾
اين هدف خاص، آيات مربوط را در قالب يك سوره در كنار هم جاى داده است; به عنوان مثال سوره يوسف و يا نمل و يا فيل و... ,در سرگذشت يك پيامبر و يا يك واقعه تاريخى است.
2. سهولت در فراگيرى، قراءت و حفظ قرآن: تقسيم و تفكيك ميان سوره ها تعليم و تعلم رابراى جويندگان و مشتاقان كلام خداوند آسان تر مى كند و آنان پس از آموختن بخشى از كلام خداوند و يا حفظ آن چونان كسى كه يكى از مراحل سعادت را طى كرده و در فتح آن توفيق يافته، نسبت به قسمت هاى ديگر قرآن مشتاق تر مى شوند.
چون قارى قرآن سوره اى را به پايان مى برد، به شروع سوره ديگر راغب تر مى شود.
اين امر به ويژه در حفظ قرآن مشهودتر است; چرا كه تقسيم قرآن به قطعه ها و سوره هاى كوچك و بزرگ، مشكل حفظ را حل نموده و اگر چنين نبود، هم انگيزه براى حفظ قرآن كمتر مى شد و هم حفظ آن دشوارتر.
3. صيانت و حفاظت قرآن از تحريف: يكى از هنرمندى هاى قرآن و جنبه هاى اعجاز آن همين تقسيم بندى كتاب به قطعات مستقلى به نام سوره است.
اين امر سبب گرديد تا حفظ آنها به ويژه سوره هاى مكى كه در آغاز نزول سوره هايى كوچك و موزون بودند، به راحتى صورت گيرد و لااقل هر مسلمانى تعدادى از اين سوره ها را در خاطره و حافظه خويش بايگانى كند.
البته حافظان كل قرآن نيز - چنان كه در آينده ذكر خواهيم نمود - كم نبوده اند.
4. مانند ناپذيرى حتى در كوچك ترين سوره: تقسيم قرآن به سوره هايى كه دامنه اختلاف آيات آنها بسيار زياد است، خود پديده جالب ديگرى است; زيرا قرآن، كه در آيات «تحدى » همگان را به مبارزه دعوت كرده است، تا اگر مى توانند حتى يك سوره همانند قرآن بياورند، با تقسيم خود به سوره هاى كوچك و بزرگ اشاره به اين حقيقت نموده كه بلندى و كوتاهى سوره ها شرط اعجاز نيست و هر سوره هر قدر هم كوچك باشد در اوج اعجاز و عظمت قرار دارد.