ج) وقوع نسخ در اول و آخر آيه

ابن عربى گفته است: از شگفت ترين آيات نسخ در قرآن كريم اين آيه است: خذ العفو وامر بالعرف واعرض عن الجاهلين. ⁽⁶⁾ اول و آخر اين آيه، منسوخند و وسط آن محكم است! ⁽⁷⁾

د) نسخ ناسخ

شيفتگان نسخ، گفته اند: مواردى وجود دارد كه آيه ناسخى خود، منسوخ شده است.
زركشى مى گويد: نسخ ناسخ، جايز است و در اين صورت، ناسخ، منسوخ مى گردد; مثل قول خداوند: لكماين آيه با آيه فاقتلوا المشركين ⁽⁹⁾ نسخ گرديده و سپس همين آيه با آيه حتى يعطوا الجزية عن يد و هم صاغرون ⁽¹⁰⁾ نسخ شده است.
و نيز ناسخ آيه فاعفوا واصفحوا حتى ياتى الله بامره، ⁽¹¹⁾ آيه فاقتلوا المشركين است كه اين آيه نيز به وسيله آيه حتى يعطوا الجزية... ,نسخ گرديده است. ⁽¹²⁾

ه) نسخ آيات فراوان با يك ناسخ

ابن عربى گفته است: آيه فاذا انسلخ الاشهر الحرم فاقتلوا المشركين حيث وجدتموهم ⁽¹³⁾ ناسخ 114 آيه است! و آخرهمين آيه (فان تابوا و اقاموا الصلوة و آتوا الزكاة فخلوا سبيلهم ان الله غفور رحيم) ناسخ اول آن است! ⁽¹⁴⁾

گزيده مطالب

1. اصل در قرآن مجيد، عدم نسخ و احكام آيات آن است; جز در مواردى كه دليلى صريح بر نسخ دلالت نمايد.
2. افراط برخى از نويسندگان در خلق نسخ در قرآن چنان بوده است كه در نظر آنان فقط 43 سوره قرآن ناسخ و منسوخ ندارند!
3. وجود نسخ در ابتدا و انتهاى يك آيه، نسخ ناسخ و نسخ آيات فراوان با يك ناسخ از ابتكارات گشاده دستى هاى اين گروه است.

1. ر.ك: ابن حزم اندلسى، الناسخ والمنسوخ، ص 10 - 12; البرهان، ج 2، ص 164 و 165; الاتقان،ج 2، ص 704.
2. مباحث فى علوم القرآن، ص 273.
3. مناهل العرفان، ج 2، ص 253 و 254.
4. مائده(5) آيه 105.
5. مباحث فى علوم القرآن، ص 264، به نقل از ابن عربى.
6. اعراف(7) آيه 199.
7. البرهان، ج 2، ص 171; مباحث فى علوم القرآن، ص 264.
8. كافرون(109) آيه 6.
9. توبه(9) آيه 5.
10. همان، آيه 29.
11. بقره(2) آيه 109.
12. البرهان، ج 2، ص 162.
13. توبه(9) آيه 5.
14. البرهان، ج 2، ص 171.