نكاتى راجع به آيات تحدى

1. از ميان آيات تحدى، گسترده ترين نوع آن، در اولين آيه تحدى انجام گرفته است. مخاطب اين مبارزه طلبى، جن و انس، يعنى همه جهانيانند. از اين آيه به خوبى استفاده مى شود كه ابعاد اعجاز قرآن اختصاص به فصاحت و بلاغت و زبان خاص آن، كه زبان عربى است، نداشته و از جهات مختلف مطرح است; وگرنه دعوت به مقابله غيرعرب با يك كتاب عربى بى تناسب است.
2. سه آيه نخست از آيات تحدى، در سوره هايى قرار دارند كه از نظر ترتيب نزول، پى درپى بوده; يعنى پنجاهمين، پنجاه ويكمين و پنجاه ودومين سوره نازل شده بوده اند.
3. كيفيت تحدى در آيه دوم و سوم - به استثناى ميزان آن - كاملا يكسان و شبيه هم است.
4. چهار آيه اول در سوره هاى مكى و آخرين آيه در اولين سوره مدنى واقع شده اند. اين امر نشان مى دهد كه بيشترين تحدى در مكه صورت گرفته است و با توجه به جمعيت اندك مسلمانان و توان ظاهرى كافران، بدون شك اعلام مكرر و قاطعانه تحدى در ايجاد اعتماد به نفس براى مسلمانان و رخنه و تزلزل در صفوف مشركان و كافران مؤثر بوده است.
5. تفاوت لحن آيات تحدى در سوره هاى مكى با آيه تحدى در سوره مدنى كاملا مشهود است: اين تفاوت يكى در نحوه اعلام ناتوانى از معارضه است كه در سوره بقره با قاطعيتى كه در ديگر آيات كمتر مشاهده مى گردد در جمله اى معترضه و با تعبير ولن تفعلوا، يعنى هرگز نخواهيد توانست، اعلام گرديده است. تفاوت ديگر در تهديدى است كه در پايان آيه تحدى سوره بقره مشاهده مى گردد; در حالى كه در ساير آيات تحدى، تهديد وجود ندارد. و سرانجام تهديد پايانى در مورد منكران مطرح نشده است، بلكه براى ترديدكنندگان است، زيرا در آغاز آيه تعبير وان كنتم فى ريب مما نزلنا... ,به اين نكته اشاره مى كند كه حتى در مورد حقانيت قرآن ترديدى نبايد داشته باشيد; به عبارت ديگر اين آيه علاوه بر انكار و افترا، شك و ترديد در مورد وحيانى بودن قرآن را هم روا ندانسته و در مورد آن هشدار داده است.
6. اولين آيه تحدى از نظر وسعت تحدى و آخرين آيه از نظر شدت قابل ملاحظه و تامل است.