مكى به قول خودش قبل از الكشف كتاب مختصرى را پيرامون قراءات سبع در سال 391 قمرى تاليف كرده بود. ⁽¹⁰⁾
ابوعمرو دانى (م 444 ق. ) التيسير را - كه يكى از بهترين كتاب ها در زمينه قراءات سبع است - تدوين نمود و شاطبى آن را به نظم درآورد (شاطبيه).
شاطبيه از چنان آوازه اى برخوردار گرديد كه فرع (شرح منظوم) از اصل (التيسير) معروف تر شد.
تمامى اين كتاب ها به هدف احتجاج و استدلال بر قراءات سبع تدوين شدند.
به تدريج كسانى چون ابوالفتح عثمان بن جنى (م 392 ق. ) درصدد برآمدند تا در توجيه قراءات شاذ كتابى بنويسند.
تدوين المحتسب فى توجيه القراءات الشاذه به دست «ابن جنى » - كه بعضى آن را بهترين كتاب در زمينه احتجاج بر قراءات شاذ دانسته اند - به همين منظور صورت گرفته است.

قراى سبعه

در مكه نخست ابن كثير است امام نافع زمدينه ابن عامر از شام در بصره ابوعمرو علا دارد نام عاصم چو كسا و حمزه از كوفه تمام گذشت كه ابن مجاهد از چهار شهر مدينه، مكه، بصره و شام، چهار قارى و از كوفه سه قارى انتخاب نمود.
قاريان برگزيده همگى از قرن دوم بودند و آخرين آنها يعنى كسائى به سال 189 درگذشته بود.
بنابراين آن چه از قراءات آنها رواج داشت توسط شاگردان آنها (باواسطه يا بى واسطه) روايت مى شد.
ابتكار ديگر ابن مجاهد اين بود كه از ميان تمام شاگردان و راويان قاريان انتخاب شده خود، تنها دو راوى را برگزيد و در كتاب خود روايت آن دو را از قراءت استادشان ذكر نمود.
اين عمل باعث شد روايت شاگردان ديگر به تدريج به فراموشى سپرده شود.
كسانى هم كه پس از ابن مجاهد، سه قارى ديگر به قاريان هفت گانه اضافه نمودند و شمار قاريان را به ده رسانيدند و يا آنها كه چهار قارى ديگر بر اين ده قارى اضافه نمودند، همگى به تقليد از ابن مجاهد براى هر قارى، به دو راوى بسنده كردند.
ما در ضمن جدولى، قراى سبعه و عشره و راويان آنها را معرفى نموده سپس به معرفى اجمالى هر يك خواهيم پرداخت.
قاريان هفتگانه و راويان آنها