6. اختلاف در قلب و تبديل از يك كلمه به كلمه ديگر و از يك حرف به حرف ديگر مثل
الصراط و السراط.
7. اختلاف لغات مانند فتح و اماله، ترقيق، تفخيم، تحقيق، تسهيل، ادغام، اظهار و امثال
اينها.
در حقيقت آن چه ابوالفضل رازى در تقسيم خود انجام داده است، تلاش در اين جهت بوده كه
«اصول قراءات » را، كه بيشترين ارتباط با تفاوت لهجه هاى عرب دارند، در تقسيم خود
بگنجاند; زيرا غالبا تفاوت هاى لهجه ها در چنين مواردى آشكار مى گردند.
اگر براساس حديث
«احرف سبعه » علت و حكمت نزول قرآن بر هفت حرف، تسهيل و توسعه بر امت مطرح است،
پيش از هر چيز اختلافاتى نظير اظهار و ادغام و روم و اشمام و مد و قصر و فتح و اماله و
تسهيل و تحقيق و... ,بايد مدنظر قرار گيرند; در حالى كه ابن قتيبه و ابن جزرى، مهم ترين
بخش و عامل را در تقسيم انواع خود نياورده اند.
از ميان دانشمندان معاصر، صبحى صالح با
توجه به اين واقعيت انواع جديدى از اختلاف قراءات را تنظيم نموده است.
د) نظر صبحى صالح
1. اختلاف در وجوه اعراب، خواه معنا ثابت باشد يا تغيير نمايد.
2. اختلاف در حروف يا با تغيير معنا بدون تغيير در شكل كلمه، و يا با تغيير شكل كلمه،
بدون تغيير در معنا; مثل الصراط و السراط.
3. اختلاف اسامى در مفرد و مثنا و جمع ومذكر و مؤنث.
4. اختلاف با تبديل يك كلمه به كلمه ديگر، به طورى كه غالبا يكى به معناى ديگرى باشد;
مثل كالعهن المنفوش، كه به صورت كالصوف المنفوش قراءت شده است.
5. اختلاف در تقديم و تاخير كلمه.
6. اندكى اختلاف در زيادى و نقصان به جهت عادت عرب در حذف ادوات جر و عطف، در
بعضى از موارد و اثبات آنها در مواقعى ديگر.
7. اختلاف لهجه ها در فتح و اماله و ترقيق و تفخيم و....
(34) (35)
صبحى صالح پس از ذكر نوع هفتم چنين مى گويد:
حق اين است كه وجه اخير، مهم ترين نوع از هفت نوع است; زيرا حكمت و فلسفه بزرگى كه
در نزول قرآن بر هفت حرف نهفته بوده است، در همين نوع آشكار مى شود، و تخفيف بر امت و
آسان گيرى بر مردمى كه از قبايل متعددند در همين زمينه مصداق پيدا مى كند.
صبحى صالح، همه آن چه را سيوطى و دانشمندان عامه، از حديث «احرف سبعه » و گرايش به
نزول قرآن به هفت لغت برداشت كرده اند، مردود دانسته، تاكيد مى كند قرآن تنها به لغت
قريش نازل شده است.
وى ادامه مى دهد:
