فصل سوم: احرف سبعه

الف) احرف سبعه در روايات اهل سنت در بسيارى از منابع اهل سنت احاديثى از رسول خدا به اين مضمون نقل شده است: «قرآن بر هفت حرف نازل گشته است. »
اهل سنت كثرت اين روايات را در حد تواتر مى دانند و تقريبا نزد همه دانشمندان سنى، اصل آن امرى مسلم و پذيرفته شده است.
البته در مراد و مفهوم احرف سبعه اقوال بسيار متعدد و مختلفى مطرح شده است.
بخش مهمى از كتاب الابانه عن معانى القراءات از مكى بن ابى طالب (355-437 ق. ) ناظر به حديث احرف سبعه است.
در ميان معاصران نيز بعضى از نويسندگان اهل سنت به تفصيل از احرف سبعه سخن گفته اند.
به عنوان مثال دكتر حسن ضياء الدين عتر در كتابى با عنوان الاحرف السبعة و منزلة القراءات منها تمام مطالب كتاب را به روايات احرف سبعه، نظريات مختلف در اين زمينه، حكمت نزول قرآن به هفت حرف و مباحثى از اين قبيل اختصاص داده است.⁽¹⁾

روايات احرف سبعه از طرق عامه

1. به گزارش ابن عباس، رسول خدا فرموده است: اقرانى جبرئيل على حرف فراجعته فلم ازل استزيده فيزيدني حتى انتهي الى سبعة احرف; جبرئيل قرآن را بر يك حرف (قراءت) بر من اقراء نمود، پس به او مراجعه نمودم و پيوسته حروف بيشترى را طلب كردم و او نيز حروف بيشترى اقراء كرد، تا آن كه به هفت حرف منتهى شد.
2. ابى بن كعب گفته است: در مسجد بودم كه مردى وارد شد و به نماز ايستاد.
در نماز قراءتى را خواند كه من آن را انكار نمودم.
مرد ديگرى وارد شد و قراءت ديگرى غير از قراءت اولى داشت، همگى بر رسول خدا(ص) وارد شديم.
به پيامبر(ص) داستان را عرض نمودم.
پيامبر دستور داد آن دو تن، قراءت نمايند; پيامبر قراءت هر دو را نيكو شمرد، در دلم نوعى تكذيب خلجان نمود.
وقتى پيامبر حالت مرا ديد به سينه ام زد و فرمود: به من گفته شد تا قرآن را بر يك حرف قراءت نمايم آن را برگرداندم تا بر امتم آسان شود، دو مرتبه به من قرآن برگشت داده شد تا آن را بر دو حرف بخوانم، باز آن را برگرداندم تا بر امتم آسان باشد، بار سوم، قرآن به من عرضه شد تا آن را بر هفت حرف بخوانم.... 3. مردى نزد عمر قرآن را قراءت كرد; عمر بر او خشم گرفت.
آن مرد گفت: اين را بر پيامبر قراءت نمودم، بر من ايراد نگرفت.
آن دو نزد پيامبر به نزاع پرداختند.
مرد رو به پيامبر كرد، عرض نمود: يا رسول الله(ص) آيا قراءت فلان آيه را شما به من تعليم ندادى؟ حضرت فرمود: آرى.
در دل عمر ترديدى پديد آمد كه بر پيامبر(ص) پنهان نماند.
پس حضرت به سينه عمر زد و سه مرتبه فرمود: شيطان را از خود دوركن.
قرآن همه اش يكسان است، مادام كه آيه رحمت را به عذاب و آيه عذاب را به رحمت تبديل نكنى!