فصل دوم: عناوين قرآن

مفسران و قرآن‏پژوهان در شماره و تعداد نام‏هاى قرآن اختلاف نظر فراوانى دارند.
ابوالفتوح رازى در تفسيرش 43 نام براى قرآن ذكر نموده است⁽¹⁾.
زركشى به نقل از قاضى ابوالمعالى، معروف به شيذله، 55 اسم برشمرده⁽²⁾ و بعضى ديگر، شمار اسامى قرآن را به هشتاد رسانيده‏اند⁽³⁾.
بسيارى از عناوينى را كه اين بزرگان در شمار اسامى قرآن آورده‏اند، در قرآن به‏صورت وصف قرآن به كار رفته‏اند و نه اسم.
عدم تفكيك ميان اسامى و اوصاف قرآن كريم از يك سو، و تفاوت برداشت‏ها و سليقه‏ها در گزينش نام‏ها از سوى ديگر مى‏توانند دليلى بر اختلاف آرا در اين زمينه باشند.
جالب است بدانيم كه بعضى عقيده دارند براى قرآن، نامى غير از قرآن وجود ندارد⁽⁴⁾.
مناسب‏تر آن است كه عناوين قرآن را در دو قسمت، اسامى و اوصاف بيان نماييم:

الف) اسامى قرآن

از ميان عناوين قرآن، به طور مسلم چهار عنوان به صورت اسم در قرآن به كار رفته است، كه به ترتيب اهميت و كثرت، عبارتند از: 1. قرآن: بل هو قرآن مجيد.⁽⁵⁾
⁽⁶⁾ ⁽⁷⁾ ⁽⁸⁾ ⁽⁹⁾و تنها عنوان قرآن، ⁽¹⁰⁾به صورت اسم خاص براى اين كتاب آسمانى مطرح است.

ب) اوصاف قرآن

گفتيم اختلاف سليقه‏ها و برداشت‏ها، موجب اختلاف در شماره عناوين و اوصاف قرآن گشته‏اند.
ما در اين قسمت، عناوينى را كه مستقيما به صورت وصف براى نام‏هاى «قرآن‏»، «كتاب‏» و «ذكر» به كار رفته‏اند، يادآور مى‏شويم: 1. مجيد: ق والقرآن المجيد;⁽¹¹⁾ قاف، سوگند به قرآن باشكوه.
2. كريم: انه لقرآن كريم;⁽¹²⁾ كه اين [پيام] قطعا قرآنى است ارجمند.
3. حكيم: يس () والقرآن الحكيم;⁽¹³⁾يس [ياسين] سوگند به قرآن حكمت آموز.
4. عظيم: ولقد آتيناك سبعا من المثانى والقرآن العظيم;⁽¹⁴⁾ و به راستى، به تو سبع‏المثانى [ سوره فاتحه] و قرآن بزرگ را عطا كرديم.
5. عزيز: وانه لكتاب عزيز لاياتيه الباطل...;⁽¹⁵⁾ و به راستى كه آن كتابى ارجمند است.
باطل به سويش نمى‏آيد.
6. مبارك: هذا ذكر مبارك;⁽¹⁶⁾ اين [كتاب] پندى خجسته است.
7. مبين: تلك آيات الكتاب وقرآن مبين;⁽¹⁷⁾ اين است آيات كتاب [آسمانى] و قرآن روشنگر.