ح) نظر ائمه(ع) در برابر جمع دوم و سوم

براى ما شيعيان و پيروان اهل بيت، دانستن موضع پيشوايان دينى در مورد آن چه در دهه دوم، سوم و چهارم هجرى در زمينه جمع آورى قرآن از سوى دو خليفه، يعنى ابوبكر و عثمان رخ داده است، مهم و سرنوشت ساز است.
بنابراين آخرين سؤال در اين فصل اين است كه بدانيم آيا موضع امامان ما، موضعى مثبت بوده است يامنفى؟ با گذرى به مدارك و منابع تاريخى مى كوشيم تا حقيقت را - آن گونه كه هست - دريابيم.
على(ع) با اين كه خودش پيش از آن، قرآن مجيد را به ترتيب نزول، جمع آورى كرده و به جماعت نشان داده و مورد پذيرش واقع نشده بود و در هيچ يك از جمع اول (جمع دوم در زمان ابوبكر است) و جمع دوم (جمع سوم در زمان عثمان است) ⁽³³⁾ او را شركت نداده بودند، با اين حال هيچ گونه مخالفت و مقاومتى از خود نشان نداد و مصحف داير را پذيرفت و تا زنده بود حتى در زمان خلافت خود دم از خلاف نزد.
هم چنين ائمه و اهل بيت، كه جانشينان و فرزندان آن حضرتند، هرگز در اعتبار قرآن مجيد، حتى به خواص خود حرفى نزده اند، بلكه پيوسته در بيانات خود، استناد به آن جسته و شيعيان خود را امر كرده اند كه از قراءت مردم پيروى كنند و به جرات مى توان گفت كه سكوت على(ع) با اين كه مصحف معمولى با مصحف او در ترتيب اختلاف داشت از اين جهت بوده كه در مذاق اهل بيت، تفسير قرآن به قرآن معتبر است و در اين روش، ترتيب سوره ها و آيات مكى و مدنى نسبت به مقاصد عاليه قرآن تاثيرى ندارد و در تفسير هر آيه مجموع آيات قرآنى بايد در نظر گرفته شود. (34) .
در روايتى، طلحه از على(ع) مى خواهد كه مصحفى را كه قبلا جمع آورى و به مردم عرضه نموده بود پس از كار عثمان نيز به مردم عرضه نمايد.
حضرت از پاسخ امتناع مى ورزد.
طلحه اصرار مى كند كه الا تظهره للناس؟ آيا آن مصحف را براى مردم آشكار نمى كنى؟ حضرت پاسخ مى دهد: اى طلحه، عمدا از پاسخ به تو امتناع نمودم.
به من راجع به آن چه عمر و عثمان نوشته اند خبر بده، آيا تمام آن قرآن است يا غيرقرآن نيز در آن وجود دارد؟ طلحه پاسخ داد: خير، همه اش قرآن است.
حضرت فرمود: اگر آن چه را در آن است اخذ نموديد از آتش رهايى يافته و به بهشت وارد گشته ايد; زيرا در اين قرآن حجت و دليل ما، بيان حق ما و وجوب اطاعت ماست ⁽³⁵⁾ .
آن چه در اين زمينه گفتيم براى كشف حقيقت كافى است و ديگر حتى نيازى به آن چه اهل سنت نقل كرده اند نيست.
از طرق اهل سنت از سويد بن غفله نقل شده است: على(ع) گفت: در مورد عثمان جز به نيكى سخن نگوييد.
به خدا سوگند، درباره مصاحف هيچ كارى را جز در حضور ما انجام نداد.
فرمود: راجع به اين قراءت چه مى گوييد؟ به من خبر رسيده كه بعضى به بعضى ديگر مى گويند: قراءت من از قراءت تو بهتر است و اين نزديك كفر است! عرض كرديم: شما چه فكر مى كنيد؟ فرمود: عقيده دارم كه همه مردم بر يك مصحف جمع گردند و جدايى و اختلافى ميان آنان نباشد.
گفتيم: خوب انديشيده اى ⁽³⁶⁾ .
حارث محاسبى مى گويد: على(ع) گفته است: «اگر خليفه بودم، در مورد مصاحف همان كارى را انجام مى دادم كه عثمان انجام داد. »
⁽³⁷⁾ همو در كتاب خود فهم السنن از قول على بن ابى طالب(ع) آورده است كه فرمود: رحم الله ابوبكر هو اول من جمع بين اللوحين ⁽³⁸⁾ .
و همين بيان در الاتقان و مناهل العرفان به اين صورت آمده: هو اول من جمع كتاب الله ⁽³⁹⁾