تقسيمات قضيّه شرطى

در درس گذشته بيان كرديم كه در تقسيم نخست ، قضيه به دو قسم حملى و شرطى تقسيم مى شود و نيز در تعريف قضيّه شرطى گفتيم : قضيّه اى است كه در آن به وقوع يا عدم وقوع نسبت بين دو قضيّه حكم شده باشد . در اين درس به بيان تقسيمات مختلف قضيّه شرطى مى پردازيم.

1 . قضيّه شرطى متّصل و منفصل

قضيّه شرطى بر اساس چگونگى رابطه اى كه بين دو طرف آن (مقدّم و تالى) وجود دارد به متّصل و منفصل تقسيم مى شود ؛ زيرا رابطه مقدّم و تالى يا از نوع پيوستگى و تلازم است و يا از نوع گسستگى و تعاند .

الف) شرطى متّصل . قضيّه شرطى متّصل، قضيه اى است كه در آن به اتّصال بين دو نسبت ، يعنى به ثبوت نسبتى بر فرض ثبوت نسبت ديگر، و يا عدم اتّصال آن دو، حكم مى شود ؛ به عبارت ديگر ، قضيّه شرطى متّصل ، قضيّه اى است كه در آن به پيوستگى و وابستگى يك قضيّه (تالى) به قضيّه ديگر )مقدم) يا عدم آن حكم شود ؛ مانند اگر خورشيد برآيد ، ستارگان ناپديد مى شوند ؛ چنين نيست كه اگر بهار بيايد درختان خشك مى شوند.

ساختار قضيه شرطى متّصل به زبان نمادى چنين است : اگر الف ، ب است . آن گاه ج ، د است.

قضيه شرطى متّصل داراى دو جزء است :

1 . الف ب است . كه مقدّم ناميده مى شود ؛

2 . ج ، د است كه تالى ناميده مى شود .

اگر مقدّم و تالى به نحو مستقل لحاظ شوند ، هر كدام يك قضيّه حملى يا شرطى كامل خواهند بود كه آن قضيّه حملى مى تواند شخصيّه ، طبيعيّه ، مسوّره ، كلّى، جزئى و يا ... ؛ و قضيّه شرطى نيز مى تواند متّصل يا منفصل باشد . چنان كه مى تواند در هر صورت موجبه يا سالبه باشد . قضيّه شرطى متّصل نيز مانند قضيّه حملى به موجبه و سالبه تقسيم مى شود . مراد از ايجاب ، اذعان به اتّصال دو قضيّه است ؛ مانند اگر اين عدد زوج باشد آن گاه بر دو قابل قسمت است . منظور از سلب ، حكم به رفع رابطه اتّصال بين دو قضيّه است ؛ مانند چنين