تعريف قضيه

از نظر منطقى ، هرگونه استنتاجى مبتنى بر صورت منطقى قضيه يا قضايايى است كه در آن استنتاج به عنوان مقدّمه به كار مى رود . از اين رو، پيش از بيان اقسام استنتاج و قواعد مربوط به آن ، لازم است نخست با تعريف قضيه و اقسام مختلف آن آشنا شويم تا بر اين اساس ، به تبيين صورت هاى گوناگون استنتاج بپردازيم .

در درس دوم دانستيم تصديق عبارت است از : ادراك مطابقت و يا عدم مطابقت يك نسبت با واقع ، كه البته چنين ادراكى نيز مقتضى حكم و اذعان است . حال بايد دانست كه قضيه ، تعبير و بيان تصديق در قالب الفاظ است و به عبارت دقيق تر ، قضيه ، مركّب تامّى است كه ذاتاً بتواند متّصف به صدق و يا كذب شود ؛ مانند الف ب است .

اين تعريف نكات متعدّدى را دربر دارد :

1 . قضيه مركّب تام است . منطقيون الفاظ را در مقايسه با مفاهيم آنها به دو دسته كلّى تقسيم مى كنند : مفرد و مركّب .

مفرد لفظى است كه يا جزء ندارد ؛ مانند حرف آ از حروف الفبا و يا اگر داراى جزء است ، جزء لفظ بر جزء معنا دلالت نمى كند ؛ مانند عبداللَّه به عنوان اسم شخص . منطقى لفظ مفرد را به اسم ، كلمه (فعل) و ادات )حرف) تقسيم مى كند .

مركّب لفظى است كه اوّلاً ، داراى جزء است ؛ ثانياً ، جزء لفظ بر جزء معنا دلالت مى كند ؛ مانند گل زيبا . لفظ مركب بر دو قسم است : تام و ناقص .

مركّب تام ، عبارت است از : جمله اى كه معناى آن كامل است و متكلّم مى تواند سكوت كند و مخاطب نيز در حالت انتظار باقى نمى ماند ؛ مانند على عادل است . مركّب ناقص ، عبارت است از : مركّبى كه معناى آن ناقص است و متكلّم نمى تواند به آن اكتفا كند و شنونده را در حالت انتظار رها سازد ؛ مانند آسمان آبى .

2 . قضيه ، متّصف به صدق يا كذب مى شود ؛ يعنى مركّب تامّى است كه هويت آن خبرى است ؛ به عبارت ديگر ، قضيه ، مركّب تامّ خبرى است و بايد دانست كه مركّب تامّ به دو قسم خبرى و انشايى تقسيم مى شود :

مركّب تامّ خبرى ، مركّبى است كه از واقعيتى يا وصفى و يا حالتى حكايت مى كند ؛ مانند