اقسام تعريف

يك حقيقت را مى توان به صورت هاى مختلف تعريف كرد ؛ چراكه گاهى غرض از تعريف علاوه بر جدا كردن (متمايز نمودن شى ء از ساير اشيا( بيان ذاتيات شى ء است و گاهى هدف از آن تنها جدا كردن و متمايز نمودنِ شى ء از ساير اشياست . از آن جا كه تعريف بايد جامع و مانع باشد، لازم است كه همواره در تعريف، فصل يا خاصّه شامله به كار رود . حال اگر در تعريف، فصل به كار رود حدّ)15) و اگر خاصّه به كار رود رسم)16) ناميده مى شود .

تعريف به حدّ، اساسى ترين نوع تعريف است و غرض از آن بيان حقيقت شى ء است . در تعريف به رسم ، غرض اصلى امتياز شى ء از ساير اشياست .

حدّ و رسم به لحاظ كمال تصوّر و نحوه شناختى كه معرِّف در ذهن ايجاد مى كند ، هريك به تام و ناقص تقسيم مى شوند . بنابراين ، اقسام تعريف عبارت است از :

1 . حدّ تام ؛ 2 . حدّ ناقص ؛ 3 . رسم تام ؛ 4 . رسم ناقص .

حدّ تام و حدّ ناقص

به تعريفى كه در آن تمام اجزاى ذاتى معرَّف بيان شده است حدّ تام و به تعريفى كه در آن برخى از اجزاى ذاتى معرَّف بيان شده است حدّ ناقص مى گويند .

به نظر منطقى ، حدّ تام را به دو طريق مى توان ارائه كرد :

الف) جنس قريب و فصل قريب ، مانند تعريف انسان به حيوان ناطق ؛

ب) مجموعه سلسله اجناس )حدّ تام جنس قريب) و فصل قريب ، مانند تعريف انسان به جسم نامى حساس متحرّك بالاراده ناطق .

البته بايد توجّه داشت كه ذكر جنس قريب ما را از اجناس بعيد و فصل هاى بعيد بى نياز مى كند و بيان تفصيلى حدّ تام در جايى مطلوب است كه بدان نيازى باشد .