را نيز تعريف حقيقى به معناى اخص مى خوانند.

غرض از تعريف

مقصود اصلى از تعريف، دو هدف اساسى است:

1 . ارائه تصورى واضح و صحيح از معرَّف ؛

2 . جدا كردن معرَّف از غير آن به صورت تام و كامل.

تعريف صحيح بايد اين دو هدف و يا حداقل هدف دوم را تأمين كند، و بدين جهت رعايت ضوابط و قواعد زير الزامى است. اين قوانين ، كه جملگى در مقام بيان شيوه درست تعريف است، صرفاً جنبه صورى و قالبى دارند.

قواعد وضوابط منطقى تعريف

منطقيون براى تعريف مفيد، شرايطى را ذكر كرده اند كه رعايت آنها براى تأمين هدف تعريف ضرورى است:

1 . تعريف بايد جامع و مانع باشد؛ يعنى به گونه اى باشد كه همه افراد معرَّف را شامل شود (جامع بودن( و هيچ فرد بيگانه با معرَّف را نيز شامل نشود )مانع بودن).

براى اين كه تعريف از جامعيت و مانعيت برخوردار باشد، بايد نسبت دو مفهوم معرِّف و معرَّف به لحاظ مصداق ، تساوى باشد؛ يعنى هرچه كه مصداق معرِّف است مصداقِ معرَّف هم باشد و برعكس.

بر اساس ضابطه مذكور تعاريف زير نادرستند:

الف) تعريف به اعم. اگر مفهوم معرِّف اعم از معرَّف باشد؛ مثل اين كه در تعريف انسان گفته شود: حيوان دو پا. در اين صورت، تعريف جامع افراد انسان خواهد بود؛ امّا مانع اغيار نيست.

ب) تعريف به اخص. اگر معرِّف، اخص از معرَّف باشد؛ مثل اين كه در تعريف انسان بگوييم: حيوان دانشمند. در اين صورت، تعريف مانع اغيار خواهد بود؛ امّا جامع همه افراد انسان نيست.

ج)تعريف به مباين. اگر مفهوم معرِّف مباين معرَّف باشد؛ مثل اين كه در تعريف انسان بگوييم: سنگ سفيد. در اين صورت تعريف نه جامع است و نه مانع؛ زيرا چنان كه مى دانيم