علم منطق و احكام لفظ
چنان كه گذشت، دانش منطق روش صحيح جريان انديشه را بررسى مى كند؛ به انسان مى آموزد معانى و مفاهيم ذهنى خود را به چه روشى ترتيب بخشد كه به تعريف و يا استدلالى درست دست يابد. اما معانى و مفاهيم ذهنى به صورت عريان و بدون واسطه، نه خود سامان مى يابند و نه قابل انتقال به ديگران هستند. با كمى دقت معلوم مى شود كه اساساً جريان تفكر - به معناى تلاش ذهن براى عبور از معلوم به سوى مجهول - چه براى رسيدن به تعريف و چه به منظور دست يابى به استدلال، نيازمند به قالب و ظرفى است كه چنين امكانى را براى انسان فراهم كند.
بشر در طول تاريخِ تكاملىِ حياتِ خويش و در راستاى رفع چنين نيازى، لفظ و بعد زبان را اختراع كرد. زبان در حقيقت مجموعه منسجمى از الفاظ حامل معانى است و هر لفظى نماينده يك يا چند معناى ذهنى است. بين لفظ و معنا ارتباط و پيوندى عميق وجود دارد كه گاه ابهام هاى لفظى و كژتابى هاى زبانى، منشأ انحراف فكرى مى شود. براى نمونه به مثال هاى زير دقت كنيد:
- در باز است. باز پرواز مى كند. بنابراين، در پرواز مى كند.
- شير حيوان است. حيوان پنج حرف دارد. بنابراين، شير پنج حرف دارد.
- اين كتاب مختار من است. هر مختارى اراده دارد. بنابراين، اين كتاب اراده دارد.
- مرگ غايت زندگى است. غايت زندگى سعادت است. بنابراين، مرگ سعادت است.
همان طور كه ملاحظه كرديد حالات الفاظ گاهى معانى را نيز تحت تأثير قرار مى دهند و باعث انحراف فكرى مى شوند. از اين رو، منطق به عنوان روش صحيح انديشه وظيفه دارد جلو اين گونه خطاها را نيز سد كند و بدين منظور ناچار بحث از احكام لفظ، در دستور كار منطقى قرار مى گيرد. احكام لفظ بر دو قسم است:
1 . احكام خاص كه در زبان هاى مختلف گوناگون است؛ مانند احكام لغوى، صرفى و نحوى الفاظ؛
2 . احكام عام كه در تمامى زبان هاى دنيا جارى است؛ مانند حقيقت و مجاز.
