قول غيرمشهورى نيز در باب مؤلّف منطق وجود دارد كه براساس آن مدوِّن منطق ارسطو نبوده، بلكه پيش از تولد اين دانش در يونان، قواعد صحيح انديشه به دست دانشمندان مشرق زمين به خصوص دانشيان ايرانى صورت گرفته و پس از فتنه اسكندر به يونان انتقال يافته و ارسطو، تنها به جمع آورى و تنظيم آنها پرداخته است. بى ترديد درستى يا نادرستى اين سخن مبتنى بر بررسى اسناد تاريخى است.

طبقه بندى آموزشى كتاب هاى منطقى

همان طور كه بيان شد، دانشمندان مسلمان كتاب هاى منطقى بسيارى نگاشته اند. اين رساله ها به لحاظ حجم و نيز عمق مطالب همگى در يك سطح نيستند: برخى به انگيزه گزارشى مختصر از اين علم و بعضى به منظور شرح و بسط مسائل منطقى و برخى ديگر نيز به جهت توسعه و نكته سنجى هاى دقيق منطقى نگاشته شده است.

در فراگيرى يك دانش، اطلاع از طبقه بندى آموزشى كتاب هاى تأليف شده در آن علم براى دانش پژوهان و علاقه مندان از اهميّت ويژه اى برخوردار است. هنگامى مى توان از يك نوشته علمى، بهره كافى برد كه عمق مطالب آن و ميزان قدرت علمى شخص با يكديگر تناسب داشته باشد. هرگونه عدم هماهنگى ميان اين دو، امكان استفاده درست و مطلوب از وقت و توان آموزش را در فرايند يادگيرى، سلب خواهد كرد.

در مقايسه رساله هاى منطقى كمتر مى توان كتاب يا كتاب هايى را سراغ كرد كه دربر دارنده همه نكات مثبت كتاب ديگر، چه به لحاظ اسلوب ارائه مطالب و چه به لحاظ محتوا و نحوه تبيين، باشد؛ چه اين كه كتاب هاى نگاشته شده در اين علم هر يك داراى شايستگى هاى مخصوص به خود است. از اين رو داورى قطعى در باب طبقه بندى آموزش و سير مطالعاتى در اين علم به آسانى ممكن نيست. با اين حال، شايد بتوان كتاب هاى منطقى را در سه رديف طبقه بندى كرد:

1 . منطق ابتدايى، كه مهم ترين آنها عبارتند از:

مير سيد شريف جرجانى، الكبرى في المنطق؛ عبداللَّه بن شهاب الدين يزدى، الحاشية على تهذيب المنطق للتفتازانى؛ ملا هادى سبزوارى، اللآلى المنتظمة؛ محمد رضا مظفر، المنطق؛ محمود شهابى، رهبر خرد؛ محمد خوانسارى، منطق صورى.