استخراج كرد. به اين قواعد و اصول كلى، موضع گفته مى شود .

نكته مهم اين كه موضع ، ممكن است خود از قضاياى مشهور نباشد امّا ريشه و منشأ بسيارى از قضاياى مشهور باشد ؛ مثلاً به اين قاعده توجه كنيد : اگر يكى از دو ضد در موردى صادق باشد ضد ديگر در ضد آن مورد صادق خواهد بود . بر اساس اين قاعده، قضايايى مشهور ، مانند قضاياى زير به دست مى آيد :

- اگر نيكى با دوستان پسنديده است ، پس بدى با دشمنان نيز پسنديده است ؛

- اگر آمد و شد با جاهلان ناشايست است، پس ترك نشست و برخاست با عالمان نيز شايسته نيست؛

- هر گاه حق وارد شود باطل رخت بر مى بندد ؛

- اگر ثروتمندان فراوان شوند، مستمندان كم مى شوند؛

- اگر گرما موجب انبساط است پس سرما سبب انقباض است .

مبادى جدل

مبادى اوّليه جدل ، مشهورات و مسلّمات است .

ادوات جدل

دستيابى به ملكه صناعت جدل، منوط به تسلط و مجهز شدن به ابزار زير است :

1 . آگاهى از انواع مشهورات ، اعم از اجتماعى ، سياسى ، اقتصادى ، اخلاقى و ... ، به خصوص مشهورات مربوط به موضوع مورد بحث و نيز دسته بندى آنها .

2 . شناخت الفاظ و واژه هاى مختلف علوم و آشنايى با احكام و حالات الفاظ ؛ مثل اشتراك ، تباين و ترادف .

3 . توانايى و قدرت بر تشخيص مشتركات بين امور متفاوت و جهات افتراق آنها.

آداب جدل

در منطق براى هر يك از سائل و مجيب تعليمات خاصى بيان شده است. علاوه بر اين، آدابِ مشتركى نيز وجود دارد كه جدلى ( سائل يا مجيب ) بايد به آنها توجه كند . اهمّ اين