يادگيرى يك علم بايد مسلّم بشمارد تا پس از آن و در جاى مناسبِ خود ، درستى آن براى وى اثبات گردد . مسلّمات به اين معنا از قلمرو صناعات خمس بيرون است .
6 . مقبولات
مقبولات عبارتند از : قضايايى كه افراد مورد وثوق اجتماع ، مانند رهبران دينى و فكرى بيان داشته اند و به همين جهت مردم بدون هر گونه استدلالى آن را مى پذيرند . كلمات قصار و مثل ها از جمله مقبولاتند ؛ مثل حسود سيادت نمى يابد ، از محبت خارها گل مى شود .
7 . مشبّهات
مشبّهات عبارتند از : قضاياى كاذبِ صادق نما كه بر دو قسمند :
الف) قضاياى كاذب شبيه به يقينيات و بديهيات ؛ مثل انسان شير مى خورد ( در حالى كه مراد از شير ، حيوانِ درنده باشد ) ؛
ب) قضاياى كاذب شبيه به مشهورات ؛ مثل خداوند نور است ) در حالى كه مقصود از نور ، نور محسوس باشد ) .
بنابر آنچه ذكر شد، مى توان نتيجه گرفت كه اگر چه در مشبّهات اشتباهى وجود دارد امّا به وجهى حق و به وجهى باطل است و همين دو گانگى باعث رواج آنها نزد عقول و انديشه ها مى شود .
8 . مخيِّلات
مخيلات عبارتند از قضايايى كه قوه خيال را تحريك كرده و موجب انقباض و انبساطِ روحى در انسان ها مى شوند . تشبيهاتِ بديع ، مبالغه هاى لطيف و اغراق هاى ظريف همه از اين دسته اند ؛ مثل صبح انعكاس لبخند توست ، حنجره ها روزه سكوت گرفتند .
در خاتمه بحث مبادى استدلال توجّه به اين نكته حايز اهميت است كه گاه يك قضيه صلاحيت دارد به اعتبارات مختلف عناوين متعددى را بپذيرد، مانند قضيّه كل از جزء خود بزرگ تر است كه از يقينيّات - اوليّات - است به اعتبارى از مشهورات و به جهتى ديگر حتى مى تواند از مسلّمات به شمار آيد.
