مجموعه هاى محصور و معدود كه همه افراد آن قابل مطالعه و بررسى هستند صورت مى گيرد . قابل توجه است كه نتيجه در استقراى تام ، يقينى است(20) .

ب) استقراى ناقص

عبارت است از : بررسى موارد معدود وآوردن حكمى كلى كه شامل افراد بررسى نشده نيز مى شود ؛ مانند اين كه چند تن از اهالى شهرى را داراى صفت خاصى ببينيم و سپس حكم كنيم كه همه اهالى آن شهر بدون استثنا متصف بدان صفت هستند .

استقراى ناقص هرچند در علوم تجربى و بسيارى از دانش هاى بشرى نقش اساسى دارد ، ولى از جهت يقينى بودن نتيجه اعتبارى ندارد ؛ چراكه از مشاهده موارد معدود نمى توان به نتيجه اى قطعى دست يافت ، از اين رو در منطق گفته مى شود كه نتيجه استقراى ناقص ، ظنّى و احتمالى است .

2 . تمثيل

تمثيل يا استدلال تمثيلى حجتى است كه در آن حكم را از يك موضوع به موضوع ديگر از طريق مشابهت بين آن دو سرايت دهند ؛ بنابر اين، آنچه سبب سرايت دادن حكم موضوعى به موضوع ديگر مى شود وجود نوعى مشابهت بين آن دو است؛ مانند اگر نظام سياسى به بخشى از احساسات و اعتراض هاى انسانى آزادى ندهد ، جامعه با انفجار رو به رو خواهد شد ؛ زيرا يك نظام سياسى مانند ديگ بخار است كه اگر همه منافذ آن بسته باشد سرانجام منفجر خواهد شد .

در تمثيل فوق ، حكم يك ديگ بخار به نظام سياسى - به جهت وجود نوعى مشابهت بين آن دو - سرايت داده شده است .

هر استدلال تمثيلى بر چهار ركن استوار است : اصل ، فرع ، جامع و حكم .

در اين مثال، ديگ بخار اصل ، نظام سياسى فرع ، ظرفيت محدود داشتن جامع و انفجار حكم است .

در ميان انواع سه گانه استدلال ، تمثيل ضعيف ترين و كم ارزش ترين نوع استدلال است .