سِمَت(1) منطق

سمت در لغت، به علامتى گفته مى شود كه در نتيجه داغ نهادن بر پوست حيوان پديد مى آيد؛ ولى امروزه به مطلق علامت، اعم از اين كه بر حيوان باشد يا غير آن، با داغ باشد يا غيرداغ، سمت گفته مى شود.

اما در معناى اصطلاحى آن اختلاف است: برخى مى گويند مراد از آن عنوان و نام علم است و برخى مراد از آن را وجه تسميه علم مى دانند. بدون ترديد، صرف ذكر نام يك علم، موجب فزونى بصيرت در فراگيرى آن دانش نخواهد بود. آنچه دربردارنده چنين فايده اى است بيان وجه تسميه علم است.

منطق از ماده نطق اشتقاق يافته است؛ نطقى كه حقيقتاً به معناى تكلّم است و مجازاً بر منشأ آن، يعنى تفكر و تعقل اطلاق مى شود و اتفاقاً مراد از نطق در اين علم، همين معناى مجازى، يعنى انديشه و نطق باطنى است.

منطق به لحاظ ادبى، يا مصدر ميمى به معناى سخن گفتن و يا اسم مكان به معناى محل سخن گفتن است. اين كه اين علم را منطق ناميده اند يا از باب مبالغه است - در صورتى كه آن را مصدر ميمى بدانيم - بدان معنا كه اين دانش به اندازه اى در رشد نطق و تفكر انسان نقش دارد كه گويا خودِ آن است. و يا بدين جهت است كه علم منطق جايگاه ظهور و بروز نطق و انديشه انسان است - البته در صورتى كه آن را اسم مكان تلقّى كنيم.