پاسخ سوالات شرعی درباره احکام عزاداری بنا بر فتوای آیت الله خامنهای
توسط حجتالاسلام والمسلمین فلاحزاده
پایگاه اطلاعرسانی KHAMENEI.IR طی فراخوانی اعلام کرد به پرسشهای شرعی مخاطبان که مربوط به احکام عزاداری است، پاسخ میدهد.
حجتالاسلام والمسلمین فلاحزاده، کارشناس مسائل فقهی به پرتکرارترین سوالات، مطابق با فتاوای حضرت آیتاللهالعظمی خامنهای پاسخ دادهاند که در ادامه متن پاسخ ایشان به این سوالات ارائه میشود:
سؤالات مطرح شده:
- چه ویژگیهایی در مجلس عزاداری اهلبیت علیهمالسلام باید رعایت شود؟
- استفاده از نذریهایی که با مال شبههدار تهیه شده، چه حکمی دارد؟
- نظر رهبر انقلاب درباره برهنه شدن در عزاداری چیست؟
- آیا لطمه زدن به بدن در عزاداری ها جایز است؟
- آیا هروله کردن در عزاداری اشکال دارد؟
پاسخ به پرسشها:
- یک عزاداری مورد رضایت اهلبیت علیهمالسلام چه ویژگیهایی باید داشته باشد؟
در جواب باید عرض کنیم عزاداری دو حیث دارد: یک حیث محتوایی است و مطالبی که گفته میشود، یک حیث قالب و شیوه عزاداری است. از نظر محتوا آنچه که گفته میشود نباید مطالب حرام و خلاف شرع باشد، یعنی دروغ نباشد، غلو نباشد، موجب وهن مذهب نباشد، موجب تنقیص مقام اباعبدالله علیهالسلام و معصومین علیهمالسلام نباشد و همچنین موجب پایین آمدن مقام خود مومنین و عزاداران هم نباشد؛ یعنی از نظر محتوا مطالب مستند باشد، خلاف عقاید مکتب اهلبیت علیهمالسلام نباشد، خلاف مرام اهلبیت علیهمالسلام نباشد. نسبت به شیوه عزادارای اولا همراه با کار حرام نباشد مثل موسیقی حرام و امثال اینها، و موجب وهن مذهب هم نباشد، یعنی کاری نکنند که سوژه به دست دشمنان بیفتد و با این شیوه عزاداری که داریم، آنها علیه مکتب اهلبیت علیهمالسلام و پیروان مکتب اهلبیت علیهمالسلام تبلیغ سوء داشته باشند. اجمالا این را میتوانیم ویژگیهای عزاداری مناسب مورد رضایت اهلبیت علیهمالسلام برشماریم.- با توجه به اطعامهایی که در ایام محرم داده میشود و انسان به حلال بودن آنها یقین ندارد، آیا خوردن آنها اشکال دارد؟ لطفا هم از نظر فقهی و هم از نظر اخلاقی پاسخ فرمایید. اگر نذری کسی که خمس نمیدهد را بخوریم چطور؟
- پرسیدند نظر آقا در مورد برهنه شدن در عزاداری چیست؟ اگر فیلمبرداری نشود و زنان نیز نبینند چطور؟ آیا از نظر فقهی، ایشان حرام میدانند این کار را؟
در پاسخ به این سوال باید عرض کنیم حضرت آقا توصیه فرمودند به برخی از مداحان که در عزاداریها برهنه نشوند. اما این به عنوان یک فتوای فقهی نیست که ما بگوییم حرام است. خب اگر نامحرمانی نیستند، اگر مسئله سویی بر آن مترتب نیست، دشمنان سواستفاده نمیکنند خب ممکن است بگوییم حرام هم نباشد؛ مثلا یک جمع محدودی هستند فیلمبرداری هم نمیکنند، فقط مردان هستند حالا پیراهن را از تن درآوردند و سینه میزنند؛ اما به طور کلی توصیه ایشان این هست - به عنوان یک توصیه - که در عزاداریهای مردها برهنه نشوند. چرا؟ چون ممکن است هم در معرض دید نامحرمان باشند و هم دشمنان باز از این مسئله سواستفاده کنند برای تبلیغ علیه مکتب اهلبیت علیهمالسلام.- در مسئلهی برهنه شدن در عزاداری، آیا امر به معروف و نهی از منکر واجب است؟
پیشتر در احکام عزاداری که اوایل محرم ١٣٩٣ اجمالاً گفتیم که این توصیهی حضرت آقا بوده است به برخی از مداحان که بههرحال افراد در عزاداری لخت نشوند یا امر به لخت شدن نکنند و توصیه نکنند که لخت شوند. گفتیم این فتوای فقهی نیست و معنای حرمت هم ندارد و حال اگر در هیئتی مفسدهای هم نداشت، حرام نیست؛ بنابراین اگر شما تشخیص میدهید که بله این مفسده دارد، خب نهی از آن واجب است؛ اما اگر وقتی گفتیم فینفسه حرام نیست و توصیهی حضرت آقا است؛ حال اگر افرادی لخت شدند در عزاداری و مفسدهای هم نداشت، اینجا نهی از آن واجب نیست، چون منکر حساب نمیشود.
بنده یک توضیحی در اینباره عرض بکنم که دیگر بحث فقهی نیست. این مسئله که بیان شد، بسیاری از مسئولین هیئتها، مرثیهسرایان و واعظان و مداحان، اینها نهتنها توصیه به برهنه شدن نکردند، بلکه گفتند چون شنیدهایم توصیهی رهبر معظم انقلاب این بوده است، ما به جان دل میشنویم و بر دیده مینهیم و این کار را ترک کردند و این اثر را داشت؛ بعضی هم بههرحال رعایت نکردند؛ حالا آنهایی که رعایت نکردند با توضیحی که عرض کردم، اگر مفسدهای بر این کارشان مترتب نبوده، نمیتوانیم بگوییم مرتکب گناه و حرام شدهاند. باید دقت کنیم یکجوری نباشد که خدای ناکرده یک مسئلهای که بیان میشود، یا یک حکم فقهی است یا توصیهای است که در اینجا عرض کردیم، موجب اختلاف بشود و افراد این هیئت به افراد آن هیئت بد بگویند، یا این مداح به مداح دیگری بد بگوید، اینها که خواستهی رهبری نیست.
خواستهی حضرت آقا این است که همه زیر یک بیرق باشند. در عزاداری همه زیر علم امام حسین علیهالسلام باشند و برای او عزاداری کنند؛ عزاداری مطلوب و عزاداری که موجب تقرب است؛ عزاداری که هرچه باشکوهتر باشد؛ کسی به دنبال این نیست که خدای ناکرده، عزاداری سید و سالار شهیدان کمرنگ بشود و شکوه و عظمتش کاسته بشود. هیچگاه کسی دنبال این نیست و اگر کسی دنبال این باشد خطا میکند. عزاداری حضرت سیدالشهدا باید با همان شکوه و عظمتی که در طول تاریخ بوده است محفوظ بماند، اما از یکسری کارهای خرافی، کارهایی که دشمنان از آن کارها سوءاستفاده میکنند، از آن کارها باید دوری کرد. بنابراین چنین مسئلهای که مطرحشده نباید خدای ناکرده موجب تفرقه و دودستگی باشد. انشاءالله که همه عزادار واقعی حضرت اباعبدالله الحسین علیهالسلام باشند و امیدواریم که این عزاداریها مورد قبول حقتعالی قرار بگیرد و موجب تقرب الهی هم باشد.
- پرسیدند اگر شخصی در روضهها به صورتش دست بزند تا جایی که صورتش زخم شود، حتی کبود شود، آیا این عمل مشکلی دارد؟
در پاسخ باید عرض کنیم در حد کبود شدن که حالا ممکن است با زنجیر زدن با سینه زدن بدن کبود شود، اگر ضرر معتنابهی برای بدن نداشته باشد به نظر حضرت آقا اشکالی ندارد. اما کارهایی فراتر از اینها که ممکن است دشمنان سوء استفاده کنند، مثل مجروح کردن خود یا بدن را زخم کردن و قمه زدن یا مثل عبور از روی آتش و امثال اینها که در بعضی جاها برخی از افراد انجام میدهند، چون به هر حال اینها اعمال مستندی نیست، در عزاداریها نه وارد شده است، نه سیره بر این بوده است و امروزه هم دشمنان از اینگونه اعمال علیه مکتب اهلبیت علیهمالسلام و پیروان اهلبیت علیهمالسلام سوءاستفاده میکنند، اگر در آن حد باشد بله اشکال دارد. اما اگر در همین حد که متعارف است سینه میزنند زنجیر میزنند بدنشان ممکن است سرخ شود کبود شود، در حد متعارفش که ضرر معتنابهی برای بدن نداشته باشد، اشکالی ندارد.- آیا هروله کردن در عزاداری اشکال دارد؟
اگر موجب وهن مذهب نباشد، یعنی دیگران سواستفاده نکنند علیه مکتب اهلبیت علیهمالسلام، اشکالی ندارد. ولی به طور کلی توصیه این است که از اینگونه اعمال در عزاداری ها پرهیز کنند.در پاسخ سوال هایی که معمولا در مورد شیوه ی عزاداری و برخی از کارهایی که در عزاداری صورت میگیرد و اشکال شرعی هم ندارد مثل تعزیهخوانی و امثال اینها، وقتی سوال شده است، ضمن تایید آن عزاداریهای متعارف و متعادلی که از دیرباز بین مومنین مرسوم بوده اضافه فرموده اند:"بهتر آن است که مجلس ذکر مصیبت برپا کنند".پس معلوم است که اینگونه کارهای متعارف مثل هیئتهای عزاداری مثل سینهزنی و زنجیرزنی به طور متعارف اینها اشکالی ندارد و جزء شعائر دینی ما محسوب میشود. اما یک کارهایی که موجب وهن مذهب است در شان مومن نیست این کارها را انجام دهد و دشمنان علیه مکتب تشیع از آن سوءاستفاده میکنند ، آن کارها جایز نیست.
بخش بعدی را اینجا ببینید
منبع: پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتاللهالعظمی سیدعلی خامنهای