گفت‌وگو با استاد پرسابقه امتحان شفاهی (۳)

استاد بیگدلی:  علوم ما مانند علوم ریاضی است؛ یعنی احتیاج به دقّت و استعداد دارد

گفت‌وگو از: رضا تاران

بخش قبلی را اینجا ببینید

- با توجه به سابقه‌ی حضرتعالی در امتحانات شفاهی، یک طلبه چطور باید درس بخواند تا بتواند در این امتحان قبول شود؟

اولاً باید در پذیرش طلاب دقت شود؛ چون علوم ما مانند علوم ریاضی است؛ یعنی احتیاج به دقّت و استعداد دارد؛ به همین دلیل در موقع پذیرش باید سعی شود که افراد قوی پذیرش شوند. خود این استعداد قوی خیلی مهم است؛ باهوش باشد؛ به نمرات ریاضی کلاس‌های خود نگاه کند؛ نمره‌های ریاضی‌اش قبل از این‌که بخواهد طلبه شود در دوره‌‌ی دبیرستان چطور بوده است؟ استعداد مهم است.

ثانیاً پیش‌مطالعه و پس‌مطالعه داشته باشد؛ ولو از آن درس چیزی نفهمد باید مطالب را قبل از درس بخواند؛ شاید چیزی در ذهن او بماند؛ بعد از درس هم به مطالعه بپردازد و مطالعه‌ی قوی کند.

ثالثاً با هم‌مباحثه‌ی قوی به مباحثه بپردازد. متأسّفانه الآن در حوزه‌، مباحثه خیلی کم‌رنگ شده است. زمان ما در مدرسه‌ی فیضیّه طلبه‌ها کنار حوض، به قول ما قمی‌ها گُله به گُله می‌نشستند و چندتا چندتا بحث می‌کردند؛ بحث‌های قوی می‌کردند و همین کار سبب ارتقای آن‌ها می‌شد. مباحثه خیلی اثر دارد.

رابعاً استاد خوب انتخاب کند؛ ابتدای سال تحصیلی چند کلاس برود؛ یک هفته پنج کلاس درس برود و ببیند کدام استاد قوی‌تر است. به شلوغی درس نگاه نکند؛ به خلوتی درس نگاه نکند؛ شلوغی و خلوتی ملاک نیست؛ ممکن است شلوغ باشد و خوب نباشد؛ ممکن است خلوت باشد و خوب باشد. باید ببیند این استاد از نظر دقّت و تحقیق و ریزه‌کاری‌ها و فوت کوزه‌گری‌ها چه چیزی می‌تواند از کتاب دربیاورد. این برای استاد مهم است و شاگرد هم خلاصه می‌فهمد.

خامساً این‌که در موقع درس حواسش به استاد باشد؛ نه جای دیگر؛ مشغول نوشتن اطراف کتاب هم نباشد. در امتحانات من به این آقایان طّلاب عزیز عرض کردم گفتم: آقایان! این‌ها را ننویسید؛ این نوشته‌‌های اطراف کتاب حافظه‌ی شما را رفته‌رفته خراب می‌کند. آن چه در ارتقای شما موثر است گوش دادن به استاد، نگاه کردن به چشم استاد است که مطالب در ذهن شما می‌آید؛ بعد شب بروید اگر یک نکاتی را استاد گفته است شما آن‌ها را در دفتر یادداشت کنید.

- یاداشت‌برداری بعد از کلاس باشد؟

بله بعد از کلاس؛ آن هم در شب؛ نه در طول درس یا هنگام درس گفتن. من با این نوشتن‌‌های سر درس موافق نیستم. برای این‌که نوشتن در موقع درس، دیگر به او فرصت تأمّل بر روی صحبت‌های استاد نمی‌دهد. استاد هرچه می‌گوید او دائماً‌ می‌نویسد. امّا این‌که چه چیزی می‌گوید، مشخص نیست. یکی از خصوصیّات زمان سابق این بود که طلاب حواسشان به درس استاد بود. در درس امام (ره) در مسجد سلماسی، این آقایان و فضلا که الآن خود از مراجع هستند، به امام اشکال می‌کردند. اصلاً آن زمان کسی درس نمی‌نوشت. یا درس آیت الله بروجردی؛ هیچ‌کس هیچ نمی‌نوشت؛ همه فقط گوش می‌دادند. شب‌ها نکاتی که مرحوم آیت‌الله بروجردی یا امام (ره) فرموده بودند و‌ احیاناً‌ در کتاب نبود، این‌ها را به‌عنوان اشکالی بر این کتاب می‌نوشتند. ولی الآن شما کتاب‌هایی که سر امتحانات می‌آورند را ببینید؛ پر از نوشته است. بعضی از آن‌ها هم می‌گویند اساتید ما گفته‌اند بنویسید! بنده نمی‌دانم این اساتید، چه نظری داشته‌اند و چرا این‌طور می‌فرمایند. استاد باید بگوید گوش دهید؛ گوش دهید تا این مطالب در ذهن شما قرار گیرد و شب بر روی آن مطالعه کنید و اگر من مطلب جدیدی داشتم آن را یادداشت کنید. قاعده این است. اگر این‌طور باشد، هم در ذهن او می‌ماند و هم حافظه را خراب نمی‌کند؛ نه این‌که وقتی از او سوال کنند بگوید: بگذارید کتاب و دفتر خود را نگاه کنم و جواب دهم.

- بعضی طلبه‌ها می‌گویند‌ در امتحانات شفاهی، اساتید بیش از این‌که به محتوا اهمیّت بدهند، به ادبیّات اهمیّت می‌دهند؛ یعنی اگر فردی ادبیّات خود را چند خط درست بخواند، قبول می‌شود و اگر درست نخواند، به محتوا توجه نمی‌شود؛ آیا چنین است؟

بعضی از آقایان طلّاب بی‌لطفی می‌کنند؛ در آن پرونده‌ای که هست، نوشته شده است ادبیات ۳ نمره دارد؛ منتهی اگر احیاناً طلبه‌ای عبارت را از نظر ادبی خوب می‌خواند و جایی که خبر مبتدا تمام می‌شود، خبر مبتدا ساکن می‌شود، دوباره بر روی شرط و جزاء می‌آید، می‌فهمد کدام شرط است و کدام جزاء شرط است؛ آیا جمله‌ی بعد متمّم جمله‌ی قبل است یا استیناف است و… دیگر اطمینان حاصل می‌شود که احتیاج به دوباره خواندن ندارد و بعد از او سوال می‌کنند. اگر موردی هم پیش آمده که به ادبیّات تنها اکتفا شده است، به این دلیل بوده که عبارت را به‌گونه‌ای خوانده که کاشف از فهم مطلب بوده است.

باز، تطبیق بر عبارت نمره دارد؛ توضیح مطالب نمره دارد؛ این‌ها کسر و انکسار می‌شود. البته بعضی آقایان طلّاب یک مقداری هم توقّع دارند که مثلاً چرا این قسمت را از ما می‌پرسید و جاهای دیگر را نمی پرسید؟ تا حدودی باید به آن‌ها حق داد؛ چون وضع معیشتی این‌ها مشکل دارد؛ این وضعیت معیشتی سبب می‌شود که نتوانند آن‌طور که باید درس بخوانند و مجبور می‌شوند کنار درس، کار دیگری انجام دهند تا بتوانند زندگی خود را اداره کنند؛ این هم قضیه‌ای است؛ با این‌که الآن الحمدلله نسبتاً مقام معظّم رهبری - که خداوند طول عمر ایشان را زیاد کند – به طلاب کمک می‌کند. عدّه‌ا‌ی هم می‌خواهند قبول شوند و به اداره‌ای یا جایی بروند. البته الآن طوری است که در جلسه امتحان شفاهی، ضبط صوت گذاشته‌اند و اگر اعتراض باشد رسیدگی می‌شود و حقی ضایع نمی‌شود.

- بعضی طلبه‌ها می‌گویند اگر به فرض در امتحان شفاهی با لباس شخصی بروند، ریش کم‌تری داشته باشند یا لباس رنگی پوشیده باشند،‌ ممکن است قبول نشوند. رعایت زیّ طلبگی در قبول شدن تأثیر دارد؟ مثلاً‌ ممکن است آقایان تشخیص دهند که آن‌ها دنبال مدرک هستند و احیاناً می‌خواهند به دانشگاه یا اداره بروند. آیا چنین چیزهایی هم مطرح است؟

البتّه ما این را در امتحانات تذکّر می‌دهیم. طلبه باید «زیّ» طلبگی را حفظ کند. ما به این آقای طلبه می‌گوییم: آقا این لباس شما با این رنگ آیا مناسب با طلبگی است؟‌ این موی شما؛‌ نمی‌گوییم شما موی خود را بتراشید؛ مو داشته باشید؛ امّا مثلاً فوکل گذاشته است. آیا فوکل و این موی بلند، با طلبگی مناسبت دارد؟‌ این‌ها از باب تذکّر گفته می‌شود؛ نه این‌که موثر در نمره باشد.

- تأثیری در نمره ندارد؟‌

خیر؛ تا جایی که من از آقایان اطّلاع دارم و دیده‌ام، تأثیری در نمره ندارد؛ ولی این را تذکّر می‌دهیم که شما زیّ طلبگی را حفظ کنید.

بخش بعدی را اینجا ببینید

منبع: پایگاه مباحثات