طرح میثاق طلبگی

گزارشی از دوره آموزشی سربازان تازه نفس امام زمان - عجل الله تعالی فرجه الشریف -

گزارش: اکبر پوست چیان

جمعی از اساتید دوره و کارشناسان طرح «میثاق طلبگی» در گفت‌وگو با خبرگزاری «حوزه»، از طرح بنیادین میثاق طلبگی سخن گفته‌اند. این گزارش را در ادامه با هم بخوانیم:

طرح میثاق را نمی‌توان به تصویر کشید

استاد اسلامیان، نماینده مردم شهرکرد در مجلس خبرگان رهبری که به عنوان استاد اخلاق در این طرح حضور داشته و آن را افتخاری برای خود می‌دانست.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ابتکار و راه‌اندازی این طرح را بسیار ضروری و تأثیرگذار دانست و گفت: برپایی این طرح در میان سنین گوناگون و مقاطع مختلف تحصیلی؛ اعم از سیکل تا دکتری، قطعاً دارای خواص و آثار مثبت و ارزشمندی است.
در نشست و برخاست با شیفتگان و علاقه‌مندان ورود به حوزه در مقاطع گوناگون سنی و علمی، دریافتیم که برگزاری این طرح از ضروریات بوده و بحمدالله با درایت بزرگان و دست‌اندرکاران امر تحصیل در حوزه، این حرکت عظیم رقم خورد.
در طرح میثاق، بنا نیست دوره اعتقادات، اخلاق، احکام، ادبیات عرب تدریس شود؛ بلکه هدف اصلی، شناسایی حوزه از سوی دوستانی است که قصد ورود به حوزه را دارند؛ چرا که در طول این دوره با برخی مواجه می‌شویم که هیچ اطلاعاتی از حوزه نداشته و آن را را همانند دبیرستانی می‌پندارد که علوم دینی در آن تدریس می‌شود؛ در حالی که اینگونه نیست.
ضرورت این دوره به گونه‌ای است که بسیاری از وابستگان به خانواده معظم روحانیت، برای ورود به حوزه در این طرح حضور پیدا می‌کنند؛ اما متأسفانه اطلاعات چندانی ندارند و این کار، اهمیت توجه و عنایت بیش از پیش برنامه‌ریزان به این طرح را رقم می‌زند.
در دوره هفت یا ده روزه میثاق طلبگی، به داوطلبان جوان نکاتی از سوی اساتید بیان می‌شود که بی‌تردید اگر وارد حوزه شوند، تا ده سال کسی برای آنان نخواهد گفت.
علاقه‌مندان ورود به حوزه، باید این فرصت را مغتنم بشمارند؛ چرا که نمی‌توان دیگر چنین فرصت‌های شبانه‌روزی را تجربه کرد؛ حضور فعال اساتید و مشاورین در طول دوره، اقدامی بی‌نظیر است که طلاب جوان دیگر همچون سبکی را تجربه نخواهند کرد.
طرح میثاق طلبگی، خدمتی است که با توصیف نمی‌توان آن را به تصویر کشید و تعریف کرد؛ چراکه باید «بود» و «دید».
در این طرح، تمام مسائل بدون هیچ تعارفی برای طلاب بیان می‌شود تا با چشمانی باز و با شناخت مشکلات و موانع، وارد حوزه شده و دیگر چیزی به اسم «متلک» آنان را آزار ندهد.
در طرح میثاق، با احساسات داوطلبان بازی نمی‌شود؛ بلکه تمام مباحث از روی صداقت و شفافیت به پیش رفته و در پایان شاهد ریزش‌هایی نیز هستیم.
صحبت در کلاس، اشکال‌گیری، طرح ابهام و پاسخ‌گیری و ... از جمله مواردی است که از سوی داوطلبین ورود به حوزه در این طرح مشاهده می‌شود.

نمی توان شوق و رغبت را همانند آمپول به داوطلب تزریق کرد

متعلم دارای دو رکن «تلاش» و «شوق و رغبت» است که بی‌تردید این تلاش بدون رغبت به سرانجام نخواهد رسید و نمی‌توان آن را همانند آمپول به داوطلب تزریق کرد.
شوق و رغبت، با شناخت مباحث، شرایط و فضیلت، برای داوطلبان به وجود خواهد آمد؛ البته این طرح نکات مثبتی دارد که اگر این عزیزان، طلبه هم نشوند، بسیاری از ابهامات اعتقادی و اخلاقی آنان برطرف خواهد شد.

چرا طرح میثاق طلبگی؟

در ادامه این گزارش، گفتگویی با حجت‌الاسلام محمد همتیان، معاون تهذیب حوزه علمیه قم داشته و از اهداف و علت نامگذاری این طرح به «طرح میثاق طلبگی» سوال کردیم که پاسخ داد: در دیدار اساتید دانشگاه با مقام معظم رهبری، به معظم له دکترای افتخاری اعطا شد که ایشان از این حرکت آنان تشکر کرده و فرمودند: «اگر خدا کمک کند، می‎‌خواهم بر‌‌ همان میثاق طلبگی‌ام باقی بمانم»؛ از این ‌رو عنوان طرح میثاق طلبگی، از همین جمله حضرت آقا الهام گرفته شده است.
پیش‌نویس اجرای این طرح در 4 سال گذشته آماده و به مدیر حوزه‌های علمیه کشور و مدیر حوزه علمیه قم ارائه و در پایان، مورد تصویب شورای عالی حوزه‌های علمیه قرار گرفت.
این طرح از ابتدا به مدت دو سال در قمصر کاشان برگزار و از تابستان سال گذشته در مدرسه علمیه امام صادق - علیه السلام - شهرستان تفرش ادامه پیدا کرده است.

اگر ما بخواهیم جوانی که در مقاطع سیکل، دیپلم، لیسانس و بالاتر، داوطلب حوزه است را مستقیماً در کلاس‌های حوزه وارد کرده؛ سپس دروس را با آن تراکم، مقابل او قرار دهیم، بعدها به این فکر می‌افتد که ای کاش فرصتی بود که با آشنایی قبلی وارد این عرصه می‌‎شدم تا انتخابی آگاهانه داشته باشم و واقعاً این کار به مصلحت او نبود.

طرح میثاق طلبگی، برنامه‌ای برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی داوطلبان

اگر فردی کاملاً حوزه را نشناخته و انتخاب آگاهانه نکرده باشد، حالا چه احساساتی شده و چه با اصرار دیگران پا در این عرصه گذاشته باشد و پس از ماه‌‎ها پشیمان شود یا حوزه به این نتیجه برسد که وی گزینه مناسبی نیست؛ جدا و منفک کردنش از حوزه آسیب‌های فراوانی خواهد داشت؛ از این‌رو این طرح پیش از شروع سال تحصیلی آموزش پرورش و همچنین حوزه برگزار می‌شود تا متقاضیان برای ورود به این عرصه، فرصتی مناسب برای تفکر و شناخت کافی داشته باشند تا خود را با حوزه تطبیق داده و ببینند واقعاً می‌خواهند و توانش را دارند یا خیر؟ البته این شناخت، متقابل است و نیاز است که حوزه نیز آنان را بشناسد و جوانی که می‌خواهد برایش سرمایه‌گذاری کند را مورد بررسی قرار دهد.

متقاضیان ورود به حوزه، پس از قبولی در آزمون و تأیید صلاحیت در مصاحبه، از سوی معاونت آمار به معاونت تهذیب و معاونت آموزش معرفی می‎‌گردند. در مجموع، یک ماه تابستان را در اختیار حوزه هستند که از این یک ماه، 7 تا 10 روز میهمان معاونت تهذیب و مابقی در اختیار معاونت آموزش قرار می‌گیرند.
پس از آن، لیست پذیرفته‌شدگان حوزه علمیه استان قم به معاونت تهذیب ارجاع داده شده، آنان را بر اساس مقاطع تحصیلی در سه سطح سیکل، دیپلم و لیسانس به بالاتر قرار داده و هرکدام را به دو تا چهار گروه تقسیم می‌‎کنیم.
طرح میثاق طلبگی از 28 خردادماه برای گروه اول مقطع سیکل برگزار شد و با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، به برگزاری دوره برای مقطع دیپلم اقدام کردیم که شامل 4 دوره شد که دوره چهارم آن را از 14 لغایت 19 مرداد به لطف خدا برگزار خواهیم کرد.
در ماه مبارک رمضان، این طرح را برای سه گروه مقطع دیپلم (برای هریک به مدت 10 روز) برگزار کردیم و از 24 مردادماه نیز طرح میثاق طلبگی برای دو گروه سفیران هدایت و طلاب شهرستانی تحت نظر قم (شهرضا، خوانسار و خمین) انجام خواهد گرفت.

بیان مطالب اخلاقی و تهذیبی، از جمله محتویات کلاس‌های طرح میثاق طلبگی است و در آن به شرکت‌کنندگان آموخته می‎‌شود که طلبه کیست و یک طلبه باید از نظر ظاهر، باطن، اخلاق، آداب و معاشرت چگونه باشد.

در این کلاس‌ها از اساتید ارزشمندی که صاحب تألیفات هستند بهره گرفتیم؛ حتی برخی از آنان حدود سی سال در این زمینه‌ها با طلاب کار کرده‌ و تجربیات بسیار خوبی دارند.
«شبی با موضوع دلنوشته‎ای خطاب به حضرت ولی عصر- عجل الله تعالی فرجه الشریف -»، «کلاس‌های چهل حدیث» و «برنامه مناجات قبل از نماز صبح» از جمله برنامه‌های فرهنگی این دوره است؛ البته در کنار کلاس‌‎ها و کارهای فرهنگی، برنامه‌‎های ورزشی نیز برگزار می‌شود تا طلاب به شادابی جسمی رسیده و پس از آن زمینه برای شادابی روح فراهم گردد.

از آگاهی‌بخشی و بصیرت‌افزایی تا گریه‌های نیمه شب داوطلبان ورود به حوزه

در ادامه گزارش، خدمت حجت الاسلام و المسلمین علی اصغر قائمی از اساتید اخلاق حوزه علمیه قم رسیده و باب گفت‌وگویی را با این استاد باز کردیم.
امام جمعه شهرضا گفت: بحمدالله توفیقی برای بنده است که از سال اول این طرح در قمصر کاشان، همراه با این دوره باشم.

حقیقتاً ضرورت این طرح و برنامه از ابتدا احساس می‌شد؛ چرا که با توجه به تجربه 30 ساله حضور در کنار طلاب ورودی، به این نکته رسیدم اگر طلبه‌ای با بصیرت، آگاهی و بینش وارد حوزه شود، بدون تردید دوره‌های گوناگون طلبگی را با موفقیت پشت سر خواهد گذاشت؛ بنابراین، شناخت و معرفت، ابزار سنجش برای انتخاب مسیر و حرکت است؛ از همین رو است که مشاهده می‌کنیم اگر داوطلبان ورود به حوزه با بصیرت و آگاهی وارد این نهاد دینی شوند، قطعاً با جدیت تحصیل کرده و در ادامه ریزشی نیز نخواهیم داشت.

درس اهداف و آداب طلبگی

ارائه موضوع «اهداف و آداب طلبگی» مسأله‌ای اساسی است که بنده طی چند دهه تدریس به صورت کاملاً تخصصی به موارد متعدد این بحث پرداخته و بحمدالله به برکات خوبی نیز دست یافته‌ایم؛ به نحوی که آثار آن در طول همین دوره مشخص است.
بنده در طول این سال‌ها تدریس، کتاب آداب المتعلمین شیخ طوسی(ره) را که در حاشیه جامع المقدمات قرار داشته، برای طلاب تدریس می‌کردم تا اینکه این طرح شروع شد. چهار سال گذشته را در کنار این مجموعه بوده و هرسال، ضرورت آن بیش از پیش احساس می‌شود.
در طول ماه مبارک رمضان 24 ساعته در این طرح حضور داشته و داوطلبان ورود به حوزه با شور و اشتیاق فراوان دور بنده و سایر اساتید حلقه زده و با جان و دل به مباحث اخلاقی و معرفتی گوش فرا می‌دهند.

سربازان تازه نفس امام زمان - عجل الله تعالی فرجه الشریف -

در این مدت، خاطراتی به وجود آمد که می‌توان یک کتاب درباره آن نوشت. چه اشک‌هایی دیدیم به عشق سربازی امام زمان - عجل الله تعالی فرجه الشریف -؛ چه نماز شب از بچه‌ای کم سن و سال مشاهده کردیم؛ چه حال و هوای عجیبی از سربازان تازه نفس امام عصر - علیه السلام - به چشمانمان آمد؛ و ...؛ نمی‌توان آن صحنه‌ها را تشریح کرد؛ باید «بود» و «دید».

طلبه با حضور در این طرح با تمام برنامه‌های حوزه علمیه آشنا شده و تکلیف خود را می‌داند [که] می‌خواهد به کجا برود و آمادگی خودش را محک می‌زند. طلبه با درایت و نگاهی که پیدا کرده به سادگی مسیر درست را انتخاب کرده و ما شاهد ریزش بسیار کم پس از پایان این دوره‌ها هستیم.

از مسئولین و دست‌اندرکاران طرح درخواست داریم در محیطی خوش آب و هوا، اردوگاهی ثابت برای این طرح ساخته شود که بدون تردید؛ نه تنها در طول تابستان؛ بلکه در طول سال استفاده‌های متعدد فرهنگی و تهذیبی می‌توان از آن داشت.

بحمدالله این طرح جواب مثبت داده است؛ به طوری که طی این مدت در هر سال شاهد رشد بیشتر استان‌های مجری طرح میثاق طلبگی هستیم.

پس از پایان هر دوره، شاهد اشک‌ها و گریه‌های جوانان داوطلب ورود به حوزه هستیم که با شدت گریه کرده و خود را لایق سربازی امام زمان - عجل الله تعالی فرجه الشریف - نمی‌دانند.

از عزیزان و مسئولان شورای عالی و مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه تقاضا داریم برای توسعه، پیشرفت و تحول بیش از پیش این طرح هر گونه امکانات مناسبی را در اختیار مدیریت حوزه علمیه قم قرار دهند؛ چراکه دستاوردهای این طرح چشم‌گیر است.

این طرح، طلاب جوان را آگاه و هوشیار ساخته و بر روی ریل تعلیم و تربیت قرار می‌دهد. دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان این طرح مطمئن باشند هر مقدار سرمایه‌گذاری شود، انصافاً ارزش دارد؛ به طوری که ثمره آن بیش از هزینه‌ای است که انجام می‌شود.

تدریس مکاسب را رها کردم

در گذشته به تدریس مکاسب اشتغال داشتم؛ اما با حضور در کنار طلاب پایه‌های نخست، تدریس را کنار گذاشته و حضور در کنار آنان را به فعالیت‌های گذشته خود ترجیح دادم. در همین راستا نزدیک به 30 سال پیش، جزوه‌ای با عنوان «اصول اعتقادات» به رشته تحریر درآوردم که امروز در مدارس علمیه کشور تدریس می‌شود.

به نظر بنده اگر برای طلاب سال اول، این مطالب به خوبی جا بیفتد، بدون تردید مابقی راه را به آسانی خواهند پیمود و همین کار، باقیات الصالحاتی برای ما محسوب شده و کافی است.

بنده در طول سال‌ها تدریس، مقتضیات زمان را احساس کرده و بر روی شخصیت رفتاری و اخلاقی طلاب کار روانشناسی کردم و توانستم نسبت به هر نوع نگاه، سبک و سیاقی پیاده کنم.

باید عطش ایجاد کرد

نکته قابل توجه در أمر تربیت طلاب این است که هیچ وقت به تشنه نباید گفت برو آب بخور و یا به گرسنه نباید گفت برو غذا بخور. یاد مطلبی از مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (ره) افتادم که فرمودند: عطش ایجاد کنید؛ نه اینکه فقط آب بدهیم. خیلی از دروس اخلاق ما، همانند آب دادن است.
آب کم جو تشنگی آورد به دست
تا بجوشد آب از بالا و پست
تلاش ما در این طرح بر این است که در میان طلاب، شوق و عطش ایجاد کرده تا در آینده به موفقیت‌های بزرگی دست پیدا کنند.

تلفن‌های همراه، آفت عمر جوانان

تلفن همراه 21 سال پیش در ایران وارد و جامعه ایرانی را گرفتار خود کرد؛ چرا که مشکلات متعددی را در جامعه به وجود آورده است.
در گذشته همه فکر و ذکر طلبه درس و بحث بود اما متأسفانه امروز ساعات زیادی از عمر همه افراد صرف گوشی همراه شده و این یک مشغله فکری اساسی را ایجاد کرده است.
از نکاتی که به طلاب توصیه می‌کنیم، مدیریت استفاده از تلفن همراه است و از مسئولین نیز خواهانیم قانونی درست به منظور بهره بیشتر طلاب از فرصت گران‌بهای عمر وضع کنند.
امروز باید فرصت‌ها و آسیب‌های شبکه‌های مجازی برای طلاب در تمام رده‌ها و گروه‌ها، از سوی کارشناسان تببین شود تا بتوانند از تهدید موجود، بهترین استفاده را برده و آن را به فرصت تبدیل کنند.
امروز، خانواده‌ها فرزندان پاک و سرمایه‌های ارزشمند آینده کشور را در دستان حوزه قرار داده‌اند و ما باید به درستی مدیریت و تربیت کنیم تا هر یک از آنان به عنوان سرمایه در کشور و نظام اسلامی خدمت‌رسانی کرده و آثار و برکات انقلاب و اسلام عزیز را تا آن‌سوی مرزها منعکس کنند.

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مدظله العالی) در سفر به قم فرمودند: در گذشته یک طلبه و روحانی نهایت به عنوان روحانی منطقه و یا شهر خود انجام وظیفه می‌کرد؛ اما امروز، طلاب، خود را باید برای رویارویی با دنیا و مطالبات ملت‌ها آماده کنند.

تعبیری زیبا از رسول گرامی اسلام – صلی الله علیه و آله - وجود دارد که فرمودند: «نَحْنُ مَعَاشِرَ الانْبِیَآءِ أُمِرْنَا أَنْ نُكَلِّمَ النَّاسَ عَلَی‌ قَدْرِ عُقُولِهِم/ ما جماعت‌ پیامبران‌، چنین‌ مأموریم‌ كه‌ با مردم‌ به‌ اندازۀ‌ عقل‌هایشان‌ سخن‌ بگوئیم‌»؛ ما نیز در این دوره به اندازه عقل و خرد داوطلبان با آنان سخن گفته و بازخوردهای مثبتی از آنان مشاهده کرده‌ایم.
روانشناسی مناسب، هنری است که باید در مدیران و اساتید وجود داشته باشد تا متوجه باشند که طلاب هر مقطع، چه خواسته و انتظاراتی دارند تا بتواند به درستی مدیریت کند.

از اصلاح ذهنیت تا رفع افراط و تفریط در طرح میثاق طلبگی

پس از اتمام گفت‌وگو با حجت الاسلام والمسلمین قائمی، به سراغ حجت الاسلام مهدی همتیان یکی از سرگروه های طرح میثاق طلبگی رفته و باب گفت‌وگو را با این عزیز باز کردیم.
این طلبه دوره دکتری قرآن و حقوق جامعه المصطفی(ص) سخنان خود را این‌طور آغاز کرد: شناخت طلبه‌های جوان از حوزه و شناخت حوزه از ورودی‌های جدید، مهم‌ترین رکن و فلسفه طرح میثاق طلبگی است.
ما در این طرح علاوه بر اینکه حوزه را به داوطلبان جدید معرفی می‌کنیم؛ به صورت غیرمحسوس، داوطلبان را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهیم؛ چرا که ممکن است شخصی مناسب برای ورود به حوزه نبوده و هزینه‌های بی‌مورد انجام شود.

در هر دوره، داوطلبان به گروه‌های 20 نفره تقسیم‌بندی و در اختیار یک سرگروه قرار می‌گیرند که مهم‌ترین وظیفه او، ایجاد فضایی صمیمی، دوستانه و نزدیک است تا داوطلبان با اطمینان خاطر بیشتری در خصوص حوزه و آنچه از آن انتظار دارند، تصمیم‌گیری نمایند.
رفاقت با داوطلبان، انجام فعالیت‌های ورزشی، حضور در حجره‌ها، تقویت روحیات و اخلاق دینی در آنان و ... از جمله فعالیت‌هایی است که سرگروه‌ها در این طرح انجام می‌دهند.
برپایی روزانه دو جلسه حلقه انس با داوطلبان در راستای طرح مباحثی که سبب درگیری ذهن آنان می‌شود، از دیگر برنامه‌ها است تا این عزیزان مباحثی را در موضوعات مهم از جمله ذهنیت‌ها نسبت به حوزه، بیان کرده و ما نیز آن تفکرات نادرست را اصلاح کنیم.

نگاه متفاوت داوطلبان به حوزه

برخی از این داوطلبان معتقدند حوزه مکانی است که فقط عبادت، قرآن و نماز در آن وجود دارد؛ در حالی که نظریه‌ای نادرست است؛ چرا که حوزه مکانی کاملاً علمی است و تلاش می‌کنیم این نوع نگاه‌ها را اصلاح نماییم.

نهادینه‌سازی میانه‌روی و اعتدال در داوطلبان یکی از برنامه‌های این دوره است؛ چرا که متأسفانه افراط و تفریط در میان برخی از این عزیزان وجود داشته و تلاش در رفع آن داریم.

در پایان این گزارش، با حجت الاسلام و المسلمین سیدعیسی موسوی خواه، معاون آموزش مدرسه علمیه امام صادق - علیه السلام - تفرش نیز سخنی داشتیم گفت: یکی از برنامه‌هایی که در چند سال اخیر برای متقاضیان ورود به حوزه‌ها برگزار می‌شود، طرح میثاق طلبگی است که در راستای آشنایی این افراد با حوزه، طلبگی و محک زدن خود جهت ورود به این فضا می‌باشد.
آشنایی متقاضیان ورود به حوزه با برنامه‌ها، بایدها و نبایدهای آن از جمله اهداف برگزاری دوره توجیهی تربیتی طلاب جدیدالورود به حوزه است و این عزیزان پس از برگزاری، با بصیرت، آگاهی و دارای شناختی نسبتاً کافی وارد حوزه می‌شوند تا دیگر هیچ نقطه مجهولی برای آنان باقی نماند.

دوره میثاق طلبگی شامل 8 دوره یک هفته‌ای است که در مجموع بیش از 1200 متقاضی ورود به حوزه، مطابق با برنامه زمان‌بندی شده، در آن حضور خواهند یافت.

آشنایی با زی طلبگی، برگزاری درس اخلاق با حضور بزرگان حوزه، جلسات پرسش و پاسخ و آشنایی با فضای حوزه و آشنایی با قرائت قرآن از جمله موضوعات دوره میثاق طلبگی است که با حضور مستمر اساتید تهذیبی و اخلاقی برگزار و متقاضیان ارزیابی می‌شوند.

منبع: خبرگزاری حوزه