تبیان، دستیار زندگی
بخش پایانی از گفت وگو با حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور مؤلف کتاب «تفسیر تنزیلی: مبانی، اصول، قواعد، و فوائد»
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تفسیر تنزیلی (۴)

در گفت‌وگو با حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور مولف کتاب «تفسیر تنزیلی: مبانی، اصول، قواعد، و فوائد» - بخش پایانی

حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور

بخش قبلی را اینجا ببینید

* آیا تا به حال کاری راجع به تفسیر تنزیلی شروع شده است؟

در تفسیر تنزیلی، تفسیر «همگام با وحی» را در 5 جلد نوشتم که تا کنون 3 جلد آن چاپ و 2 جلد دیگر در آستانه چاپ است. کتاب دیگری هم با عنوان «شناخت نامه تفاسیر» نوشتم که به زودی منتشر خواهد شد. در این کتاب، تمامی 114 سوره را بر اساس گزارش ها، به ترتیب نزول و بر اساس محتوایی منضبط و منطقی از ابتدا تا انتهای سوره و در ادامه ارتباط این سوره با سوره قبل در ترتیب نزول تبیین شده است.

* این تفسیر چند جلد خواهد بود و چه موضوعاتی از آن درحال انجام است؟

به نظرم بین 15تا20جلد خواهد شد که تاکنون 5جلد آن منتشر شده. در تفسیر موضوعی، عنصرهای فرهنگی مانند عفاف و حجاب مورد توجه قرار گرفته و کتاب «عفاف و حجاب» مراحل پایانی خود را طی می کند. در این کتاب بررسی شده که چگونه عفاف مطرح شد؟ گام های تحول در عفاف چه بود؟ چگونه ما به حجاب رسیدیم؟ حجاب از کی مطرح شد؟ و... . این کتاب به سفارش شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین شده است.

*آیا نمونه های دیگری در تفسیر تنزیلی وجود دارد؟

آقای یوسفی غروی در دو جلد نخست «موسوعه تاریخ اسلام» تلاش کرده تا بین سوره‌ها در ترتیب نزول و سیره پیامبر - صلی الله علیه و آله - ارتباط برقرار کند. آقای جلال الدین فارسی هم در این زمینه سیره پیامبر - صلی الله علیه و آله - را با توجه به ترتیب نزول گزارش داده است.

* با توجه به اینکه شما پژوهشگری قرآنی هستید و سال های زیادی در عرصه تفسیر فعالیت داشتید، به نظر شما چه آفت ها و فرصت هایی پیش روی طلاب پژوهشگر در عرصه تفسیر قرآن وجود دارد؟

در برنامه مطالعاتی تفسیر، آنچه به عنوان آسیبی بزرگ وجود دارد، این است که طلاب گمان کنند تفسیر، کاری است که در گذشته صورت گرفته و دیگر ما امروز مجالی برای آن نداریم. همین احساس که مباحث علمی قرآن اشباع شده،مهمترین آفت پیش روی پژوهشگران قرآنی است. امیرالمومنین علی - علیه السلام - می فرماید: «ذالک قرآن فاستنطقوه»؛ به این معنی که در محضر قرآن سوال را مطرح کنید، آن وقت او به شما پاسخ می دهد. سوالی که برای بنده مطرح شد و آن را به قرآن عرضه کردم، این بود که آیا اسلام برای حل این همه مساله دینی روش ندارد؟ این سوال موجب شد که تا کنون 8 متن علمی بنویسم و چشم‌اندازی علمی - پژوهشی را برای خود تعریف نمایم. همین یک سوال، ابعاد گسترده ای را به روی من باز کرد که هر چه تمام قد بلند شویم، وقت بگذاریم و کار کنیم نمی‌توان روش‌های دینی را در پاسخگویی به نیازها بررسی نمود.
لذا باید وقت زیادی را صرف پاسخ به همین یک سوال کنیم و در این عرصه، از ظرفیت حوزه، دانشگاه، پژوهشگران و از مجموعه تیم‌های مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی و فرهنگ‌سازی استفاده کنیم تا بتوانیم به این سوال پاسخ دهیم و در ادامه، آنرا در ایران به برنامه‌ریزی تبدیل نماییم. اینکه گمان کنیم گذشته‌گان همه زحمات را کشیدند و چیزی برای آینده نگذاشتند، اشتباه است، باید ببینیم اسلام چه راهی برای مشکلات ارائه داده. البته باید مطمئن باشیم پس از آنکه در مسیر الهی و شناخت تعالیم دینی،گام برمی داریم، خداوند هم به ما کمک می کند: «من جاهد فینا لنهدینهم سبلنا». [١]

* به نظر شما مبانی تفسیری حوزه قرآن به عنوان اصلی ترین منبع فقهی در خود حوزه چه میزان مورد کنکاش قرار می گیرد؟

فقهای ما افزون بر آیات ،بیشترین تأکیدشان روایاتی است که شرح قرآنی دارند. اصرار فقها بر این است که فقیه باید روی قرآن کار کند، چرا که روایات مرحله پردازش و تکامل آیات است. مطلب مهم دیگر این که ما برای پاسخ‌گویی به مسائلی مانند موضوعات جدید که در روایات ما به وضوح پاسخی ندارد، آنها را را در موضوعات جدید بر اساس تمرکز بر قرآن و با استفاده از روش‌هایی که از معصومین - علیه السلام - یاد گرفته ایم، دنبال کنیم.
هنوز مسائل نو در جامعه علمی حوزه‌های علمی تبدیل به مسئله علمی نشده؛ ما باید بتوانیم این را به مباحث حوزه‌های علمیه تبدیل کنیم و تولید انبوه را مد نظر قرار دهیم، لذا به طور طبیعی فقیه ما باید از قرآن شروع کند. پاسخ این پرسش که چرا حوزه آنگونه که شایسته است هنوز قرآنی نیست، این است که حوزه هنوز مسئله‌مدار نبوده و مسئله جدید در آن چرخ نخورده است. اگر در فقه، مسائل جدید به گفتمان سوالی تبدیل شود، می‌توان شاهد توفیقات ارزشمندی در این عرصه بود؛ در این شرایط به طور طبیعی قرآن در رأس منابع قرار خواهد گرفت.

* چه کنیم طلاب قرآن محور شوند؟

در حوزه علمیه باید تدبیر شود تا علوم مختلف در کنار قرآن، مطالعه و طلبه، مأنوس با قرآن شود. قرآن نباید تنها تبدیل به متنی ادبی گردد، بلکه به عنوان متنی اخلاقی، ارزشی و تربیتی مطرح باشد. اگر میان دروس حوزه و قرآن پل ارتباطی برقرار شود، حوزه ما حوزه نورانی و قرآنی خواهد شد و آن وقت به تدریج سهم قرآن نیز بیشتر خواهد شد.
البته در این عرصه نباید عجله کنیم، بلکه آرام آرام باید تدبیر قرآن را در متن تحصیلی و مهمتر از آن، در امور تربیتی حوزه وارد کنیم. باید بیش از این که بر آموزش تأکید کنیم، نسبت به تهذیب سرمایه‌گذاری نماییم. در این عرصه ابتدا باید قرآن را به متنی برای تهذیب تبدیل کرد و اساتید اخلاق مباحث اخلاقی را مطرح کنند و طلبه‌ها را به سمت قرآن بکشانند.


پانوشت:

[١] آنچه در منبع آمده اینگونه است اما اگر آیه شریفه مراد بوده باشد، صحیح آن «و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا» مطابق مصحف شریف می‌باشد.

منبع: خبرگزاری حوزه (با قدری تصرف)

تنظیم: محسن تهرانی - بخش حوزه علمیه تبیان