فعالیت های سیاسی آیت الله گلپایگانی (١)
آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی (زاده:1316 هجری قمری در گلپایگان - درگذشت: 18 آذر 1372 قم) از مراجع تقلید شیعیان در دوران معاصر و از مخالفان حکومت پهلوی بود.
وی پس از درگذشت سید حسین طباطبایی بروجردی در کنار محمدکاظم شریعتمداری و سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی یکی از سه مرجع اصلی حوزه علمیه قم معروف به مراجع ثلاثه شد. وی از مخالفین رژیم پهلوی بود و برخوردهای شدیدی با حکومت داشت. در زمان اعتراضات امام خمینی ره، وی از همراهان او بود و پس از تبعید امام به عراق، بر دامنهء واکنش‌هایش در برابر حکومت افزود.
بعضی از فعالیت های سیاسی مرحوم آیت الله گلپایگانی در ادامه بیان می شود؛
1- بیانه ها و سخنرانی
در مورد بازداشت امام
پس از تبعید امام خمینی از ایران، حوزه علمیه قم با حضور چند مرجع به حیات خود ادامه داد. در میان این مراجع، آیت الله گلپایگانى (1316 ق -18 آذر 1372ش) ، مواضع مثبت جدى اما یکنواختی برابر رژیم شاه داشت و طى سالهاى پس از تبعید امام به نجف تا سال 56 که حرکت عمومى بر ضد رژیم آغاز شد، ایشان به عنوان یک مرجع معارض با حکومت در ایران، در حد مقدور و با توجه به ویژگى هاى شخصى، روى یک خط مستقیم و در تمامى صحنه هاى داخلى و خارجى مربوط به شیعه و اسلام مقاومت مى کرد.
بیانیه ها و سخنرانى هایى که از ایشان طى این سالها برجاى مانده است، نشانگر موضع مقاومت جویانه وى برابر خواستها واهداف رژیم است.
در زمان بازداشت امام در خرداد 42 وى ضمن اطلاعیه بسیار تندى علیه رژیم، در پایان تأکید کرد: «به آن ها که مى گویند روحانیت نباید در سیاست دخالت کند، اعلام مى کنم که دین ما دین اسلام و سیاست ما سیاست اسلامى است و مسلمان از سیاست و نظارت در امور کشور اسلامى نمى تواند بر کنار بماند؛ تا چه رسد به فقها و مجتهدین که داراى مقام زعامت شرعیه ونیابت عامه هستند».
در مورد تغییر لایحه خانواده
در سال 6ـ1345 که بحث تغییر لایحه خانواده توسط عده اى از سناتورها مطرح شد، بسیار قاطع به میدان آمد. هم نامه نوشت و هم در سخنرانى هاى خود در جمع طلاب به صراحت برابر آن موضع گیرى کرد.
جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل
جنگ شش‌روزه 1967 نبردی بود که از 5 ژوئن تا 10 ژوئن 1967 میان اسرائیل و کشورهای عربی مصر، سوریه، و اردن رخ داد و با پیروزی مطلق اسرائیل به پایان رسید. این نبرد نقطه اوج بحرانی بود که از تاریخ 15 مه تا 12 ژوئن 1967 به درازا انجامید و در آن اسرائیل با شکست ارتش چند کشور عربی قسمتی از خاک آنها را تصرف کرد.
این جنگ با حمله هوایی ناگهانی اسرائیلی به پایگاه‌های هوایی مصر در 5 ژوئن 1967 آغاز شد و اسرائیل طی 6 روز موفق شد تا کنترل نوار غزه و صحرای سینا را از مصر، قدس شرقی و کرانه باختری رود اردن را از اردن و بلندی‌های جولان را از سوریه خارج کند. کشورهای عربی همچون عراق، عربستان سعودی، تونس، سودان، مراکش، الجزایر، لیبی و کویت نیز به اسرائیل اعلام جنگ داده و با اعزام نیروهای کمکی به یاری اردن، مصر و سوریه شتافتند. نتایج این جنگ در ساخت ژئوپلوتیک منطقه تأثیرگذار بوده‌است.
جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل که در خرداد 1346 (5 تا 10 ژوئن 1967) رخ داد، واکنش علماى قم از جمله آیت الله گلپایگانى را برانگیخت، چنان که امام و آیت الله میلانى نیز اطلاعیه هاى تندى صادر کردند. بیانیه آیت الله گلپایگانى که به عربى هم انتشار یافت، بسیار صریح و تند بود.
دفاع از فلسطین
نامه هاى زیادى از آیت الله گلپایگانى در ارتباط با مسأله فلسطین طى سالهاى مختلف به افرادى چون شیخ ازهر، مفتى سوریه شیخ کفتارو و نیز به صورت بیانیه عمومى صادر گردید. به مناسبت جنگ رمضان (اکتبر 1973 میلادى) نیز از طرف آیت الله گلپایگانى مجلسى در مسجد امام حسن عسکرى (ع) قم برگزار شد که آقاى آقا مرتضى برقعى منبر رفت و بعد از آن هم آقا سید مهدى گلپایگانى صحبت کرد. این قبیل اقدامات گرچه براى دفاع از فلسطین بود، اما به دلیل حمایت رژیم پهلوى از اسرائیل، به معناى مخالفت با نظام شاهى هم به حساب مى آمد. ساواک هم بیکار نمى نشست و رسما به اسم طلاب حوزه علمیه قم بیانیه علیه مراجع تنظیم کرده با مقامات بالاتر هماهنگ و آنها را تکثیر و در سطح ایران منتشر مى کرد. یک بار، نصیرى رسما دستور داده بود که طرحى براى تضعیف آیت الله گلپایگانى تهیه کنند. این وقتى بود که عبدالحجه بلاغى را که روحانى صوفى مسلک بود و در جشن هاى شاهنشاهى شرکت کرده بود، و آماده بود تا نسخه اى از تفسیر خود را هدیه کند، آیت الله گلپایگانى با تحقیر از خانه اش بیرون کرد.
منابع:
اقتباس از کتاب جریان ها و سازمان های مذهبی – سیاسی ایران نوشته رسول جعفریان
تهیه وفرآوری:احمد اولیایی-گروه حوزه علمیه تبیان
