شخصیت مرحوم آیت‌الله لاری-2
ادامه گفت‌وگوی دكتر سید محمدتقی آیت‌اللهی از نوادگان مرحوم آیت‌الله‌العظمی سید عبدالحسین لاری پیرامون ابعاد سیاسی و علمی شخصیت ایشان تقدیم شما می شود:
یكی دیگر از حوادثی كه نقش‌آفرینی مرحوم لاری در آن به چشم می‌خورد حادثه‌ی مشروطه است. عملكرد ایشان در مواجهه با نهضت مشروطه‌خواهی چگونه بود؟
ایشان فتوای معروفی در مورد حكومت فاسد قاجاریه دارد كه می‌گوید «واجب است تبدیل سلطنت امویه‌ی قاجاریه به حكومت حقه‌ی اسلامیه». آیت‌الله لاری از نهضت مشروطه دفاع می‌كرد و معتقد بود حاكمیت استبدادی باید تبدیل شود و برای تبدیل آن معتقد به مشروطه بود.
اما می‌گفت مشروطیت باید تابع اسلام باشد، نه آن مشروطه‌ای كه روشنفكر‌ها به آن اعتقاد داشتند. بلكه ایشان به مشروطه‌ی مشروعه معتقد بود و در این زمینه استدلال‌هایی از جمله ظلم‌ستیز بودن نهضت را مطرح می‌كرد. از نظر ایشان ظلم، مردم را از بین می‌برد و باعث جدایی آنها از یكدیگر می‌شود. مرحوم لاری در این مسیر مردم را ترغیب كرد و چند بار به شیراز آمد.
ادوارد براون درباره‌ی حركت مرحوم لاری در كتاب «انقلاب ایران» می‌نویسد: «در شیراز حاج سید عبدالحسین مجتهد لاری قیام كرد، پیروان بیشماری دورش جمع شدند، گویا سید هوای حكومت نیز داشته. داستان او خود درخور دیوانی است، دستگاهش منظم و با انضباط بوده و بر پایه‌ی شریعت صدر اسلام كار می‌كرده. تمبر دفتر پست لار تمام شده بود، یكسری تمبر چاپ كرد، به جریان گذاشت.»
بازتاب كار ایشان می‌آید در مجلس اول؛ در این مجلس بعضی از نمایندگانی كه به اسلام پایبند نبودند به مبارزه با كار سید عبدالحسین لاری پرداختند؛ چنانچه یكی از آنها می‌گوید «سید لاری نماز جمعه را واجب می‌داند و بدعت‌گذار است. او را از لار آورده‌اند. محرك دارد كه این‌گونه شرارت می‌كند.»
تبیین آیت‌الله لاری از مشروطیت بسیار مهم است. از پیروان ایشان كسانی مانند سید احمد معین‌الاسلام معروف به سید دشتكی و مرحوم آقا شیخ محمد باقر استهباناتی معروف به شهید رابع، از علما و بزرگانی بودند كه در راه هدف مشروطیت و رهایی كشور از استبداد شهید شدند.
ایشان برای اینكه مجلس شكل اسلامی به خود بگیرد معتقد بود رئیس مجلس باید فقیه جامع‌الشرایط باشد و بر تمام قوانین نظارت داشته باشد تا قوانین ضد اسلامی در آنجا تصویب نشود.
مبارزه‌ی ایشان بسیار نتیجه‌بخش بود به طوری كه حتی وارد ادبیات سیاسی و اشعار آن زمان هم می‌شود. ملك‌الشعرای بهار در ترانه‌ای می‌سراید:
یك چند شد از جفای اشرار
بنیاد بقای ما نگونسار
تا آنكه مجاهدان دانا
ما را گشتند ناصر و یار
صمصام برآمد از سپاهان
سید عبدالحسین از لار
فتوای جهاد ایشان در برابر تجاوز نیروهای انگلیسی و قصد آنان برای تصرف لار، شیراز و بوشهر در چه شرایطی صادر شد و با چه واكنش‌هایی مواجه گردید؟
مردم در آن زمان ترس بسیار زیادی از انگلستان داشتند. انگلیسی‌ها عواملی در میان مردم داشتند كه به تضعیف روحیه‌ی آنها می‌پرداختند. طبیعتاً وسایل ارتباطی هم مثل امروز وجود نداشت و مردم به راحتی تحت تأثیر قرار می‌گرفتند و خود را در برابر انگلستان و اقدامات این كشور عاجز می‌دیدند.
در چنین شرایطی مرحوم لاری قاطعانه با این رفتارها مبارزه كرد و در قیام در مقابل متجاوزان توانست تا حد زیادی آنها را به عقب براند و روحیه‌ی مبارزه را در مردم آن زمان نهادینه كند. به مردم گفت كه باید آماده بشوید و از كشور و وطن دفاع كنید و از هر ابزاری كه در اختیارتان است استفاده كنید و در مقابل زور بایستید.
بخشی از یكی از فتواهای ایشان كه علیه انگلیس صادر شد این است كه «اعلان به هر كس و هرجا از فِرَق ششصد كرور [حدود سیصد میلیون نفر] مسلمین داخله و خارجه، حتی بر صبیان و نسوان، واجب فوری است جهاد و دفاع این كفار و اعوان این كفار و سد ابواب طمع و بهانه‌ی مالیات و گمرك و قرنطینه و تذكره و گرفتن اسلحه از مسلمانان.» در آن زمان حدود سیصد میلیون مسلمان در دنیا بود. بنابراین این فتاوا مربوط به همه‌ی ممالك اسلامی می‌شود نه فقط ایران.
باز فرمان دیگری است از ایشان كه در آن دفاع علیه كفار را واجب می‌داند و بعد می‌گوید «تمام مسلمانان به هر نحوی از انحای امكان ولو به سنگ قلیل و چوب نفیل، به اعجاز قلیل و رب جلیل حجارة من سجیل علی اصحاب‌الفیل» باید این سنت خدا را اجرا كنند.
همان‌طور كه در جریانات سال 1912 میلادی در لیبی كه منجر به سقوط دولت عثمانی شد ایشان با وجود اینكه معتقد بود دولت عثمانی یك دولت ظالم است ولی به دلیل تجاوزهایی كه غربی‌ها به این مملكت اسلامی داشتند و هدفشان از بین بردن وحدت جهان اسلام بود، حكم به قیام یكپارچه‌ی مسلمانان در مقابل تجاوز غربی‌ها داد.
یكی از اهداف استعمار در كشورهای هدف، نفوذ اقتصادی بوده است. آیت‌الله لاری در مبارزات استعماری خود چه واكنشی به این تلاش‌ها داشتند؟
یكی از مواردی كه آیت‌الله لاری در طول زندگی خود بر دوری از آن تأكید می‌كرد، بحث استعمال اجناس خارجی به‌ویژه كالاهایی كه روس‌ها و انگلیسی‌ها وارد كشور می‌كردند بود.
چرا كه این دو دولت جدی‌ترین دشمنان ایران بودند. علاوه بر اینها ایشان معتقد بود كه نباید پول از كشور اسلامی به كشور بیگانه برود و باعث تقویت دشمنان و استعمارگران و وابستگی اقتصادی و به تبع آن وابستگی سیاسی مسلمانان به دشمنان‌شان شود.
آیت‌الله لاری این نوع وابستگی را حرام می‌دانستند. ایشان برای اینكه مردم بهتر صحبت او را بپذیرند اولاً خودش لباس وطنی می‌پوشید و ساده‌زیست بود.
حتی در آن زمان كه حجاج خانه‌ی خدا در بازگشت از سفر حج قرآن‌های عثمانی را وارد می‌كردند به شدت مورد مذمت و نكوهش ایشان قرار می‌گرفتند؛ چرا كه این قرآن‌ها در كشور آلمان چاپ می‌شد و از همین دریچه وجوه فراوانی به دولت آلمان می‌رسید. همچنین مرحوم سید عبدالحسین لاری از مصرف قند و چای به این علت كه دولت‌های محارب در واردات آن نقش داشتند خودداری می‌كرد.
آیت‌الله لاری بر خودكفایی مسلمانان تأكید بسیار داشت و معتقد بود باید روابط مسلمانان با بیگانگان بر پایه‌ی اسلام تعریف شود، همان‌طور كه قاعده‌ی فقهی «نفی سبیل» هرگونه تسلط كفار بر مسلمانان را جایز نمی‌داند.
فتوای مهمی هم از ایشان در خصوص استعمال كالاهای خارجی موجود است. ایشان در پاسخ به این سۆال كه آیا استعمال مصنوعات، مشروبات، ملبوسات و مطعوماتی كه از بلاد كفر وارد می‌شود جایز است؟ طبق روش معمول خود پس از بیان استدلال‌ها و مستنداتی از قرآن فتوا می‌دهد كه امروز آنچه به‌عنوان پول از بلاد اسلامی به بلاد خارجه می‌رود، كمك به دشمنان دین و كفار است برای ریختن خون مسلمانان.
اجتناب از استعمال آنها برای مسلمانان واجب است مگر در صورت اضطرار و عدم وجود اشیاء وطنی اسلامی پس از عدم علم به نجاست آنها اكلاً، شرباً و لبساً فی الصلاة و الطواف. و بحث مفصلی راجع به این مسئله می‌كند و می‌فرماید باید وسایل قطع احتیاج به كفار فراهم شود.
باتوجه به نبود وسایل ارتباط جمعی در آن زمان، این اقدامات ایشان بر پایه‌ی چه اطلاعاتی انجام می‌گرفته است؟
آیت‌الله لاری برای اطلاع از اتفاقات ممالك دیگر علی‌رغم عدم وجود وسایل ارتباطی امروزی از افراد و منابع موثق استفاده می‌كرد و همچنین شخص ایشان هم نسبت به اخبار حساس و دقیق عمل می‌كرد و حتی ایشان اخباری كه به دست می‌آورد را به دیگر علمای شهرهای مختلف و مهم می‌فرستاد.
برای مثال آخوند خراسانی كه هم‌درس ایشان بود نامه‌های ارسالی آیت‌الله لاری را برای مردم و علمای نجف می‌خواند و از این طریق مطلع می‌شدند كه باید از مشروطیت حمایت كنند.
به نظر شما اقدامات، اندیشه و سلوك اجتماعی و سیاسی مرحوم لاری چه نقش و تأثیری در جریان انقلاب اسلامی داشته است؟
حجةالاسلام والمسلمین سید هاشم دستغیب فرزند مرحوم آیت‌الله سید عبدالحسین دستغیب برای آیت‌الله سید حسین آیت‌اللهی نقل كرده بود كه «امام خمینی رضوان‌الله‌علیه در سال 1348 شمسی در نجف اشرف بحث ولایت‌فقیه را مطرح كرد كه من هم خدمت ایشان بودم.
وقتی درس شروع شد به آقای خمینی گفتم شخصیت بزرگی به نام سید عبدالحسین لاری در استان ما حضور داشته كه بحث ولایت‌فقیه را حدود یك قرن پیش تبیین كرده است كه امام هم ایشان را تحسین كرد.»
یكی از فعالیت‌های آیت‌الله لاری تربیت و پرورش علمای بزرگی بود كه نقش تعیین‌كننده‌ای در كل استان فارس داشتند و همین افراد باعث آمادگی مردم برای انقلاب اسلامی شدند.
منبع: khamenei.ir
تهیه و تنظیم: حق دوست؛ گروه حوزه علمیه تبیان
