سنت یکی از ادله اجتهاد
سنت
یکی از ادله منابع و مآخذی که صاحب نظران مسائل اسلامی و کارشناسان علوم دینی یعنی فقها و مجتهدین جامع الشرایط، احکام و قوانین الهی را از آن استنباط و استخراج می نمایند سنت می باشد.
که در این مقاله به یک تقسیم بندی از این دلیل خواهیم پرداخت .
سنت ( دلیل ) : گفتار، کردار و تقریر معصوم " ع "
سنت، یکی از ادله اربعه و پس از قرآن دومین منبع اجتهاد است. لغت دانان، معانی گوناگونی برای " سنت " بر شمردهاند، که برخی از آنها عبارت است از:
1. دوام و استمرار: طبق این معنا، " سنت " یعنی ادامه دادن، و این معنا از گفتار اعراب گرفته شده است که میگویند: " سنّت الماء اذا والیت فی صبّه ". عرب به ریزش پیاپی آب " سنت " میگوید؛
2. راه و روش پسندیده: طبق این معنا، هر جا واژه " سنت " مطلق و یا با قید " حسنة " به کار رود، به معنای شیوه و روش نیکو است و برای این که معنای شیوه نادرست و ناپسند را افاده کند، باید مقید به قید " سیّئه " شود؛
3. راه و روش: بنابر این معنا، به روشی که مردم از آن پیروی کنند و برای آنان به صورت عادت در آمده باشد ـ چه نیکو و چه ناپسند ـ سنت گفته میشود.
اما سنت در اصطلاح اصولیون به معنای گفتار، کردار و تقریر معصوم (ع) است؛ به این معنا که اگر رسول خدا (ص) و امامان معصوم (ع) مطلبی را فرموده و یا عمل کردند و یا دیگری انجام داد و آنها آن را تأیید کردند، به آن سنت گفته میشود.
اصولیون اهل سنت فقط رسول خدا (ص) را معصوم میدانند، اما عالمان شیعی، حضرت فاطمه (س) و ائمه اثنی عشر (ع) را هم معصوم میدانند.
نکته:
میان سنت و قرآن سه فرق وجود دارد:
1. قرآن کلام وحی است و در مقام تحدی و اعجاز نازل شده، ولی سنت این خصوصیت را ندارد؛
2. قرآن قطعی الصدور و سنت غالباً ظنی الصدور است؛
3. در قرآن معمولاً کلیات احکام و قوانین بیان شده، ولی در سنت جزئیات و فروع احکام نیز بیان گردیده است.
حجیت سنت
( صحّت استناد به قول، فعل و تقریر معصوم " ع " در استنباط حکم شرعى )
منظور از حجیت سنت ، صحت تمسک به قول ، فعل و تقریر معصوم (ع) در استنباط احکام شرعى و عمل به آن است ، که لازمه منجّزیت ـ در صورت مطابقت با واقع ـ و معذّریت ـ در صورت مخالفت با واقع ـ است .
اصولیون اهل سنت و امامیه معتقدند سنت ( فعل ، تقریر و قول ) پیامبر (ص) بدون شک حجت می باشد و براى اثبات آن ، به ادله چهارگانه ـ کتاب ، سنت ، اجماع و عقل ـ تمسک نموده اند ؛
اما درباره سنت ائمه اطهار (ع) و فاطمه زهرا ( س ) اصولیون امامیه ، آن را حجت مى دانند و براى اثبات آن ، به ادله اربعه تمسک جسته اند، ولى اهل سنت آن را حجت نمى دانند .
منابع :
کتاب التعریفات : صفحه 53
اصول الفقه جلد 2 : صفحه 63
شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه (115-116)
الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه (121-123)
فرهنگ نامه اصول فقه
تهیه و فرآوری : جواددلاوری ، گروه حوزه علمیه تبیان