آب حمام آلوده بود
آثار مخرب اسراف در زندگی در کلام علما و در متون دینی
این روزها که حال و هوای عید و سال نو خانه?ها را پر کرده، خوب است دقت کنیم که در کنار خوبی?ها بزرگ عید، همچون صله ارحام، تجدید دیدار، زدودن غبار از خانه?ها و از روابط بین انسان?ها، ممکن است آفت?هایی دامن?گیر ما شود. نمونه بارز آن تجمل گرایی و اسراف و بریز و بپاش?ها است.
آیت الله مظاهری می?فرمایند:
«متأسّفانه اجتماع ما مصرفی، تجملّی، اسرافی و تبذیری شده است. و اصلاح این امور نیاز به یک انقلاب دفعی دارد. دعا کنید انشا الله حضرت ولی عصر«ارواحنافداه» تشریف بیاورند و این انقلاب دفعی حاصل شود و یک بهشت دنیا برای همه انسان‌ها پدیدار گردد.
اسلام، تجمل‌گرائی را یک بلای عظیم بر‌می‌شمرد و در مقابل، مردم را به یک لذت معنوی دعوت می‌نماید. و آن عمل به قانون مواسات است. قانون مواسات یعنی اگر پول و ثروت داری، به اندازه یک زندگی متوسط خرج کن و ما بقی پول خود را به افراد نیازمند ببخش.
اگر کسی بتواند یک خانه برای افراد محتاج تهیه کند، چه لذتی دارد. کسی که بتواند یک جهیزیه برای دختری که به خاطر جهیزیه ازدواج نکرده است، تهیه کند، به دنیا ارزش دارد.
البته اسلام عزیز این لذت را در مقابل گناه اسراف و تبذیر قرار نمی‌دهد و اساساً این دو را طرف تناسب نمی‌داند. چنانکه برای اسراف و تبذیر و تجمل گرائی، وعده کیفر و عذاب شدید دارد و برای گره‌گشائی از امور مردم و دست‌گیری از هم‌نوعان و افراد نیازمند، می‌فرماید لااقل ثواب یک حج و یک عمره مقبول دارد. و می‌دانید حج و عمره مقبول، در هر یک میلیون نفر، برای یک نفر هم مشکل است حاصل شود.» (1)
ممکن است کارهای بد ما اثرات مخربی در زندگی بگذارد، در حالی که اصلا نفهمیم که چوب چه چیزی را می?خوریم؛ اما کسانی که ارتباطشان با عالَم غیب محکم است، دریابند.
ظاهراً چراغهای زیاد و قوی روشن کرده بودند که لزومی نداشته است و این کار درست نبوده و رفتن تأیید این کار بوده است.
در اینجا داستان جالبی را از بیان یکی از اولیای الهی یعنی آیت الله شیخ علی آقا پهلوانی (سعادت پرور تهرانی) می?خوانیم:
«یک شب خواب دیدم که در حمامی هستم و می خواهم در خزینه حمام خود را شستشو دهم و آب خزینه کمی آلوده است.
چون از خواب برخواستم تمام کارهایم را وارسی کردم دریافتم تنها در آن روز کسی از همسایگان ما از اسارت آمده بود و رفتم به دیدن ایشان و ظاهراً چراغهای زیاد و قوی روشن کرده بودند که لزومی نداشته است و این کار درست نبوده و رفتن تأیید این کار بوده است.
جهت آلوده بودن آن آب که ما قصد شستشوی در آن درا داشتیم فقط همین بوده است.» (2)
اکنون برخی از آثار اسراف را از دید قرآن و روایات می?بینیم:
فقر و کم برکتی و زوال نعمت
امام صادق علیهالسلام فرمودند: «اِنَّ مَعَ الاسْرافِ قِلَّةَ الْبَرَكَةِ (3)؛ همانا اسراف همراه با كاهش بركت است.»
از امام موسی بن جعفر علیهالسلام روایت شده كه فرمودند: «مَنِ اقْتَصَدَ وَقَنِعَ بَقِیَتْ عَلَیْهِ النِّعْمَةُ وَمَن بَذَّرَ وَاَسْرَفَ زالَتْ عَنْهُ النِّعْمَةُ (4)؛ كسی كه میانهروی و قناعت ورزد، نعمتش باقی میماند و آنكه تبذیر و اسراف كند، نعمتش زوال میپذیرد.»
امام صادق علیهالسلام فرمودند: «اِنَّ السَّرَفَ یُورِثُ الْفَقْرَ وَاِنَّ الْقَصْدَ یُورِثُ الْغِنی (5)؛ اسراف باعث فقر میشود و میانهروی موجب بینیازی میگردد.»
بیرغبتی به كارهای خیر
نشانههای افراد اسرافكار در حدیثی از رسول گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله: «اَمّا عَلامَةُ الْمُسْرِفِ فَأَرْبَعَةٌ: اَلْفَخْرُ بِالباطِلِ وَیَأْكُلُ مالَیْسَ عِنْدَهُ وَیَزهدَ فی اِصْطِناعِ المَعْروفِ وَیُنْكِرُ مَن لا یَنْتَفِع بِشَیءٍ مِنْهُ (6)؛ نشانه اسرافكار چهارچیز است: به كارهای باطل مینازد، آنچه را فراخور حالش نیست میخورد، در انجام كارهای خیر بیرغبت است و هر كس را كه به او سودی نرساند، انكار میكند.»
عدم استجابت دعا
امام صادق علیهالسلام فرمودند: «اَرْبَعَةٌ لا تُسْتَجابُ لَهُمْ دَعْوَةٌ... وَ رَجُلٌ كانَ لَهُ مالٌ فَأفْسَدَهُ فَیَقُولُ اللهمَّ ارْزُقْنی فَیُقالُ لَهُ أَلَمْ آمُرْكَ بِالاقْتِصادِ، اَلَمْ آمُرْكَ بِالاِْصْلاحِ (7)؛ چهار شخص هستند كه دعایشان مستجاب نمیشود... و مردی كه مالی داشته كه آن را ضایع كرده و میگوید: خدایا به من روزی بده، به او گفته میشود: آیا تو را به میانه روی امر نكردم؟ آیا به تو دستور اصلاح را ندادم؟»
محرومیت از هدایت الهی
قرآن كریم درباره اسراف كاران می‌فرماید: «اِنَّ اللّه لایَهْدی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذّاب (8)؛ خدا كسی را كه اسرافكار دروغ زن باشد، هدایت نمیكند.»
محرومیت از محبت خاص خداوند
در قرآن كریم آمده است: «وَلا تُسْرِفُوا اِنَّهُ لا یُحِبُّ الُمسْرِفینَ (9)؛ زیادهروی نكنید كه او اسرافكاران را دوست ندارد.»
غضب پروردگار
امام جعفر صادق علیهالسلام فرمودند: «اِنَّ السَّرَفَ اَمرٌ یُبْغِضُهُ اللّهُ (10)؛ اسراف از اموری است كه مورد غضب خداست.»
خواری
امیر المؤمنین علیه السلام: «ألا وَاِنَّ اِعْطاءَ الْمالِ فی غَیْرِ حَقِّهِ تَبْذیرٌ وَاِسْرافٌ وَهُوَ یَرْفَعُ صاحِبَهُ فِی الدُّنْیا وَیَضَعُهُ فِی الآخِرَةِ وَیُكْرِمُهُ فِی النّاسِ وَیُهینُهُ عِنْدَ اللّهِ وَلَمْ یَضَعْ امرؤٌ مالَهُ فی غَیْرِ حَقِّه وَلا عِنْدَ غَیْرِ اَهْلِهِ اِلاّ حَرَمَهُ اللّه شُكْرَهُمْ وَكانَ لِغَیْرِهِ وُدُّهُمْ... (11)؛ آگاه باشید كه بخشیدن مال در غیر حقش تبذیر و اسراف است. این كار در دنیا انجام دهنده آن را بالا میبرد ولی در آخرت موجب سرافكندگی وی میگردد و در میان مردم گرامیش می‌نماید ولی در نزد خداوند خوارش میسازد. هیچ كس مال خودش را در غیر مورد حقش مصرف نكرد و به غیراهلش نسپرد جز اینكه خداوند او را از سپاسگذاری آنان محروم ساخت و محبتشان با دیگری بود.»
پی نوشت:
(1) حوزه نیوز
(2) سایت صالحین
(3) الكافی، ج4، ص55، باب كراهیة السرف و التقتیر؛ وسائلالشیعة، ج21، ص555، باب عدم جواز السرف و التقتیر
(4) تحف العقول، ص403
(5) الكافی، ج4، ص53، ح8
(6) تحف العقول، ص21
(7) الكافی، ج2، ص511، ح2
(8) غافر/ 28
(9) انعام/141
(10) الكافی، ج4، ص52، ح2
(11) نهج البلاغه، خطبه 126
فرآوری: رهنما، گروه حوزه علمیه تبیان
