آيا حيوانات هم سخنورند؟

(فن سخنوري 15)

گفتيم که نقطه اشتراک انسان و حيوان، قدرت يادگيري است. حيوانها نيز همانند انسانها قدرت تکلم و يادگيري دارند و بسياري از چيزها را مي‌آموزند. اما نقطه جدايي و فاصله ميان انسان و حيوان، قدرت ياددان و يا تعلم است. حيوانات نمي‌توانند مانند انسانها، به يکديگر آموزش دهند. گستره ياددان حيوانات در حد غريزه و نهاد آنها خلاصه مي‌شود.

حيوانات، صداهايى را از حنجره و گلو بيرون مى‏دهند و به وسيله آن اصوات، پاره‏اى از آن چه را كه در ضمير دارند، به افراد نوع خود يا فرزندان خويش مى‏فهمانند، اما اين صداها، كه به منزله نشانه‏هاى و علائم است، از جهات متعدد با سخن گفتن تفاوت دارد.

اول. اصوات حيوانات ناشى از وراثت طبيعى و در چهار چوبه غرايز، محدود و محصور است و از حد مقرر فراتر نمى‏رود، اما سخن گفتن انسان ناشى از فكر و انديشه است. از اين رو در هر مورد به مناسبت آن مورد، كلام خلق مى‏كند و منويات خويش را با اداى كلمات يا جملات مخصوص، براى دگران بيان مى‏نمايد.

دوم. هر نوعى از انواع حيوانات، صدايى مخصوص به خود دارد و چون صداى حيوان غريزى و طبيعى است، تمام افراد آن نوع، در گذشته و حال، همان صدا را داشته و دارند و نسل بعد نيز از راه وراثت داراى همان صدا خواهد بود. به علاوه، معنايى را كه نسل‏هاى گذشته از هر صدايى مى‏فهميدند، در آينده نيز نسل‏هاى بعد، از آن صدا، همان معنى را درك مى‏كند، اما انسان، با آن كه يك نوع است، هر گروهى زبان اختصاصى دارد و به زبان گروه تكلم مى‏كند، زيرا سخن گفتنش اختيارى و بر اساس انديشه و فكر است و بر معيار احتياج و نياز، براى هر چيزى، اسمى گزيده است و آن را با آهنگ مخصوصى كه گروه پذيرفته است، ادا مى‏نمايد.

[و چه بسا الفاظي که با آنها تکلم مي‌کند با يک وضع و قرار داد، تغيير پيدا مي‌کند و لفظ ديگري جايگزين آن مي‌شود. و يا واژه‌اي در يک لهجه به يک معنا ست و در لهجه ديگر، معناي ديگري مي‌دهد.]

سوم. حيوانات، با چند صدايى كه به طور طبيعى از مكتب خلقت فرا گرفته و با سرشتشان آميخته است، مى‏توانند منويات خود را اعلام دارند و فرزندان يا افراد نوع خويش را از مقصد درونى خويشتن آگاه سازند، و جز آن چند صوت، وسيله دگرى براى انتقال منويات خود ندارد. بنابر اين، اگر حيوانى مورد تعليم و تربيت قرار گرفت و به وسيله مربى خود چيزهايى را آموخت، قادر نيست آموخته‏هاى خويش را به دگران ياد دهد و فرا گرفته‏هاى خويشتن را به فرزندان يا افراد ديگر منتقل نمايد.

سگ‏هايى كه مدت‏ها تحت مراقبت انسان‏ها بوده و از مربيان خود، در رشته‏هاى مختلف، چيزهايى را آموخته و تربيت يافته‏اند، قادر نيستند آن را كه فرا گرفته، به توله‏هاى خويش يا توله سگ‏هاى غريبه درس بدهند و آموخته‏هاى خود را به آن‏ها بياموزند.

كبوترهايى كه راه و رسم نامه رسانى را از مربى خود فرا گرفته‏اند و عملاً آن را به كار مى‏بندند، نمى‏توانند معلم كبوترها شوند يا به فرزندان خود درس نامه رسانى بدهند.

حيوانات، نه تنها قادر نيستند درسهايى را كه از مربى خود آموخته‏اند به فرزندان خويش بياموزند، بلكه از بيان حوادث ناگوارى كه با آن مواجه شده و ناقص عضو گشته‏اند، عاجز و ناتوان‏اند.

يك سگ لنگ، كه موقعى از وسط خيابان عبور نموده و بر اثر تصادف با ماشين، استخوان پايش شكسته و لنگ شده است، قادر نيست اين تجربه تلخ را به فرزندان خود منتقل و به آن‏ها توصيه كند كه وسط خيابان نرويد تا با ماشين تصادف ننماييد و هم مانند من لنگ نشويد و سلامتى خود را از دست ندهيد.

منابع:

سخن و سخنوري - گفتار فلسفي

تهيه: محمد حسين امين - گروه حوزه علميه تبيان