تبیان، دستیار زندگی
لازم است در شبانه روز ساعتی را قرار دهیم که در آن به خلوت و توجه بپردازیم
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چگونه شخصیت جامعی داشته باشیم؟

قسمت اول

چگونه شخصیت جامعی داشته باشیم؟1

در میان فقها و علما و عرفای بزرگی که از صدر اسلام تا کنون شناخته شده اند، چهره های درخشانی وجود دارند که تلالؤ و سیطره شهرت آنها، بر زبان خواص و عوام است. و در میان این چهره های درخشان نیز، افراد معدودی هستند که به جهت نمود برخی برجستگی‌ها، گوی سبقت را از هم یاران خویش ربوده اند.

به عنوان مثال، امام خمینی در عصر ما از معدود علمایی است که شهره نام او نه تنها در یک شهر و کشور خلاصه نمی شود، بلکه کشورهای اسلامی و غیر اسلامی نیز او را به خوبی می شناسند. یکی از مهم ترین و دقیق ترین علل این شناخت و شهرت را میتوان در همه جانبه بودن و شخصیت جامع آن بزرگوار دانست.

همچنین لازم است در هر شبانه‏روز، ساعتی برای خود قرار دهیم که در آن به خلوت و توجه بپردازیم.

امام خمینی، عالمی است آمیخته با عرفان، فقیهی است که در فلسفه نیز سرآمد است، شجاعت و دلیری روزانه اش، او را از گریه های شبانه و تهجد و تضرع به بارگاه خدای یگانه، باز نداشته اند و در نهایت جمع این اضداد، از او شخصیتی ستبر به وجود آورده است.

حال ببینیم برای به دست آوردن یک شخصیت جامع چه ابعادی را باید لحاظ کرد؟

دسته‏ای از نیازهای طلبه در برنامه آموزشی حوزه به‏خوبی تأمین می‏شود. اما رفع دسته دیگر به همت و تلاش شخصی خود او واگذار شده‏است. آگاهی از این مسئله، موجب می‏شود طلبه، چشم طمع از برنامه‏ریزی دیگران بردارد، ابتکار عمل به دست گیرد، مردانه چاره‏ای بیندیشد و اقدامی کند.

قدم اول در طراحی این برنامه تشخیص عناصر مورد نیاز است. این قلم، در این فراز به معرفی این عناصر می‏پردازد. اما ارزش‌گذاری، درجه‏بندی و توزیع آن‏ها بر زمان در قالب یک برنامة جزئی فراخور این مختصر نیست، گرچه گاهی به آن پرداخته است.

هر انسانی در مسیر بندگی خدا و تلاش برای سربازی حضرت ولی عصر در ابعاد مختلف «باید» رشد کند و شکوفا شود؛ بُعد اخلاقی و معنوی ـ بعد علمی ـ بعد جسمی ـ بعد اجتماعی ـ بعد هنری ـ بعد حرفه‏ای یا صنفی.

«باید»ی که در این جمله ادعا شده، اختصاصی به طلبه ندارد. هر انسان مسئولی در هر شغل و موقعیتی، اگر بخواهد خدمتگزار شایسته‏ای برای پیشبرد اهداف دین باشد، باید بنای شخصیت خود را این چنین، جامع و متوازن و معتدل بسازد. از میان این ابعاد، رشد معنوی انسان، اصالت و ضرورت دارد، و رشد انسان در سایر ابعاد، باید در خدمت و به هدف رشد معنوی صورت گیرد.

هر انسانی در مسیر بندگی خدا و تلاش برای سربازی حضرت ولی عصر در ابعاد مختلف «باید» رشد کند و شکوفا شود؛ بُعد اخلاقی و معنوی ـ بعد علمی ـ بعد جسمی ـ بعد اجتماعی ـ بعد هنری ـ بعد حرفه‏ای یا صنفی.

1 ـ بعد معنوی و اخلاقی

ارتقای معنوی و تهذیب نفس، وظیفه طلبگی طلبه محسوب نمی‏شود؛ بلکه رسالت انسانی اوست. طلبه پیش از آن‏که طلبه باشد یک انسان است. هر انسانی در هر صنف اجتماعی که خدمت می‏کند وظیفه تلاش برای کسب کمال روحی را برعهده دارد. این امانت، به دوش انسان با وصف انسان نهاده شده نه به دوش انسان با وصف طلبه.

البته قابل انکار نیست که طلاب علوم دینی به جهت نسبتی که با دین خدا، دارند، در بعد تهذیب نفس و عمل به آموزه‏های

شریعت، مسئولیت بیشتری پیدا می‏کنند. عالم بدون تهذیب مرغ پر شکسته‏ای است که به‏زودی اسیر گرگ و روباه می‏شود. امام صادقبه یکی از یاوران و شیعیان نزدیک خود فرمودند:

الحَسَنُ مِن کلِّ أَحَدٍ حَسَنٌ وَ مِنک أَحسَن، لِمَکانِک مِنّا. وَ القَبیحُ مِن کلِّ أَحَدٍ قَبیحٌ وَ مِنک أَقبَح، لِمَکانِک مِنّا[1].

کار خوب، از هر کس خوب است. اما از تو خوب‏تر است. به جهت نسبتی که با ما داری. کار بد، از هر کس بد است و از تو بدتر. به جهت نسبتی که با ما داری.

ارائه برنامه اخلاقی نیازمند بحث جداگانه‏ای است که جزئیات آن با موضوع این گفتار تناسب ندارد و اما از آن‏جا که ارتباط مداوم با آثار اخلاقی، انگیزه و نشاط انسان را در حرکت به سوی کمالات معنوی تأمین و ناآگاهی و ندانم‏کاری او را کم‏تر می‏کند، بنا بر توصیه بزرگان، مناسب است این قبیل آثار، کتاب بالینی ما قرار گیرد. یعنی به هنگام خواب یا وقت مناسب دیگر در هر شبانه‏روز خود را موظف به مطالعة بخشی از آن بدانیم.

همچنین لازم است در هر شبانه‏روز، ساعتی برای خود قرار دهیم که در آن به خلوت و توجه بپردازیم. برنامه این ساعت ممکن است استغفار، دعا، نماز، مناجات، محاسبه، قرائت قرآن، یا توسل باشد. مناسب‏ترین زمان برای این خلوت، سحرگاه است.

ادامه این مطلب را در اینجا ببینید.


منابع:

محمد عالم نوری زاده

تهیه و تولید: محمد حسین امین - گروه حوزه علمیه تبیان