تبیان، دستیار زندگی
چگونه امام خمینی را بخوانیم2
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چگونه امام خمینی را بخوانیم

(قسمت دوم)

پرتوی از بیانات حضرت امام خمینی (ره)

قسمت اول این مقاله را در اینجا ببینید.

بسم الله الرحمن الرحیم

امام خمینی(ره) اندیشمندی بود که در ساحتهای گوناگون معرفت به تلاش فکری و عملی پرداخت و آثار ارجمندی را در دانشهای مختلف از خود به یادگار گذاشت؛ و بر پایه همین دانشها به ارائه نظریات و راهبردهای سیاسی و اجتماعی میپرداخت. بیتردید ورود به این سرچشمه زلال معرفت، نیازمند آشنایی با چند و چون نظام دانایی امام و ویژگیها و ابعاد و منابع مختلف این اندیشه است تا با انتخاب یک روش شناسی دقیق بتوان به فهم و تبیین اندیشه امام پرداخت. بر همین اساس، در این گفتار به برخی از وجوه کلی اندیشه امام اشاره می شود.

1- ویژگی های اندیشه امام(ره)

اندیشه هر متفکری دارای امتیازات و ویژگیهایی است که از دیگر نظریات متمایز میشود. بر این اساس اندیشه امام دارای ویژگیهایی است که با توجه به آنها، میتوان به بررسی اندیشه وی پرداخت. این ویژگیها عبارتند از:

1-1. هدایت محوری

امام خمینی(ره) در نقش یک عالم دینی و مرجع قلبی مردم، وارد نظریه پردازی و عمل سیاسی – اجتماعی گردید و بنا بر مشروعیت دینی، اولاً و بالذات به احیای دین و معارف اسلامی اهتمام داشت از این رو او مهمترین ویژگی رسالت خویش را در عرصه علم و عمل، بر پایه هدایت ترسیم میکند. در اندیشه و عمل سیاسی حضرت امام(ره) عنصر خیر خواهی نقش برجسته‌ای دارد. (1) حضرت امام با نقد دو دیدگاه: مکتب زور و قدرت و مکتب انظلام حرکت سیاسی و اجتماعی خود را بر اساس خیر خواهی و هدایتگری تشریح می کند.

ایشان در نقد روش رفتار سیاسی زورمدارانه برآمده از مکاتب سیاسی غرب می گوید:

«اگر میبینید سیاست مداران جهان و پیروان فریب خورده مکاتب غرب و شرق، تنها با زبان زور با مخالفین مواجه میشوند، برای این است که زبان دیگری بلد نیستند. در مکتب های ساخته فکر ناقص بشر قاصر جز زورگویی، قلدری و تخاصم راه دیگری نشان داده نمیشود و این در لسان قرآن از خصلتهای اهل جهنم است.»(2)

ایشان در مقابل آن دو دیدگاه به تبیین مکتب هدایت و خیرخواهی اشاره می کند و رفتار سیاسی و حرکت اجتماعی انبیا را در این راستا تبیین میکند. در پارادایم مکتب هدایت، سیاست به معنای تدبیر و هدایت جامعه از دنیا به سوی آخرت، به منظور تقرب به خدای متعال است. چنین سیاستی به انبیاء ائمه و علمای واجد شرایط اختصاص دارد. (3) از این رو تلاش‏هاى اصلاحى باید به هر چه نزدیك‏تر شدن انسان به خدا و الهى‏تر شدن جهت روابط میان افراد و ساختارهاى اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى و سیاسى است تا در بستر فراهم آمده در جامعه سالم و به سامان، انسان الهى رشد كند و به هدف والاى آفرینش دست یابد.

امام(ره) در تبیین این پارادایم میگوید:

«... باید توجه کنید که وظیفه ما اقتضا میکند که در قدم اول با زبان ملایم، با زبان پند و اندرز با افراد مواجه شویم، خواه شاه باشد یا شبان. وظیفه علما در قدم اول ارشاد است و در این وظیفه نباید میان انسانها، از نظر مقام، موقعیت و منصب فرق بگذارند. وظیفه علما همان وظیفه انبیاست. انبیای الهی آمدهاند تا دست انسانها را بگیرند و آنها را از لجنزار مادی و دنیوی نجات دهند. اینکه میبینید خداوند متعال به حضرت موسی میفرماید: «فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَكَّرُ أَوْ یَخْشَى»(4) برای این است که هدف، نجات انسان ها میباشد و در این هدف مقدس، میان فرعون با دیگران تفاوتی نیست... اسلام مکتب انسان سازی است، انبیا و اولیا و به دنبال آنان علما، مسئولیت دارند در راه هدایت بشر بکوشند و تا آنجا که راه هدایت و امید بازگشت گمراهان باشد، با آنها با تندی، درشتی و خشونت برخورد نکنند.»(5)

شگرد اصلی امام خمینی(ره) در طول حیات علمی و سیاسی مبتنی بر هدایت‌گری با روش‌های ارسال پیام، سخنرانی، مصاحبههای مطبوعاتی و تربیت شاگردان بوده است.(6)  از این رو اندیشه و رفتار سیاسی- اجتماعی حضرت امام(ره) از آغاز تا انجام از طریق این مبنای فکری شکل گرفته است.

ادامه دارد...

پی نوشت ها:

1. ر. ك: غلامعلی رجایی، برداشت‌هایی از سیره امام خمینی؛ جوادی آملی، ولایت فقیه، ص295.

2. سید حمید روحانی، نهضت امام خمینی، ص12.

3. نجف لک زایی، اندیشه سیاسى صدر المتالهین، ص80.

4. طه، آیه:44.

5. سید حمید روحانی، نهضت امام خمینی، دفتر اول، ص12.

6. ر. ك: غلامعلی رجایی، برداشت‌هایی از سیره امام خمینی.


نویسنده: سید مهدی موسوی، گروه حوزه علمیه تبیان