روحانیان و عدالت خواهی
طلبه و عدالت 2
عدالت عبارت است از اين كه آن استحقاق و آن حقى كه هر بشرى به موجب خلقت خودش، و به موجب كار و فعاليت خودش به دست آورده است، به او داده شود، نقطه مقابل، ظلم است كه آنچه را كه فرد استحقاق دارد به او ندهند و از او بگيرند، و نقطه مقابل تبعيض است كه دو فرد كه در شرايط مساوى قرار دارند، يك موهبتى را از يكى دريغ بدارند و از ديگرى دريغ ندارند.(1)
مشاركت در عرصه‌هاي فرهنگی، اجتماعی و سياسي آنگاه مشاركتي سازنده و اثر بخش خواهد بود كه روحيه حق طلبي و عدالت خواهي در جامعه وجود داشته باشد تا افراد جامعه به طور زنده و پويا حضور فعال داشته باشند و بواسطه اين روحيه است كه ارزشها در جامعه ایجاد و مستحکم می شوند. ايجاد حكومت عدل و حمايت از حقوق اكثريت مستضعف از ويژگي‌هاي حكومت ايده‌آل و از اهداف تشکیلات است. عدل و عدالت به معناي پرداخت حقوق و امتيازات شهروندان بر اساس استعداد، و لياقت آنها است. ايجاد عدالت اجتماعي و دفاع از حقوق خود و ضعيفان كه از مصاديق بارز عدالت است بخشي از حقوق مردم است. اين حق پيوسته از سوي توانگران و حكومت تهديد و محدود مي‌شود. قرآن مومنان را سفارش نموده است که هرگاه ظلمی بر کسی وارد شد باید به مؤمنین پناه ببرد.
«وَالَّذِينَ إِذَا أَصَابَهُمْ الْبَغْيُ هُمْ يَنْتَصِرُونَ؛(2) و کسانی که زمانی بر آنها ظلم می شود به مؤمنین پناه می برند و از آنها یاری می طلبند.»
و مؤمنین نیز باید به دفاع از حقوق برادران ایمانی خود برخیزند. تأکید قرآن کریم بر عدالت خواهی و مطالبه حقوق خود و جامعه از مصادیق مهم مشارکت سیاسی است.(3) در این میان علمای جامعه نقش بسیار مهمی دارند چنانچه حضرت امیر علیه السلام در جریان بیعت مردم با ایشان برای خلافت به رسالت علما و دانشمندان در امر عدالتخواهی اشاره می کنند.
رهاورد عدالت خواهی و مطالبه حقوق خود و جامعه، جلب توجه حكومت و حاكم به حقوق گروه‌هاي آسيب‌پذير جامعه - كه نوعاً توانائي و قدرت دفاع از حقوق خود در مقابل قشر متمول و حكومت را ندارد- و نوعی نظارت و بازخواست دولت ها است. از این رو عدالت خواهی باید از اهداف و محورهای فعالیت های تشکیلاتی و رفتارهای گروهی مومنان باشد. عدالت خواهی، محور قرار گرفتن اصل عدالت در تمامي رفتار ها است. آموزه های ديني در بر گيرنده سفارش هاي متعددي نسبت به اين اصل مي باشند و با تأكيد بر اهميت آن، اصل مذكور را بر خاسته از رسالت پيامبران معرفي مي كند. قرآن كريم در آيات متعددي به اين اصل سفارش مي كند. خداوند متعال بر پايي عدالت را هدف خود از بعثت انبيا و انزال كتب آسماني معرفي كرده است:
«لقد ارسلنا رسلنا بالبينات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط»(4)
حتي در برخورد با كفار نيز عدالت‌پيشگي از معيارهاي انساني در دين به شمار آمده است:
«يا ايهّا الذين ءامنوا كونوا قواّمين لله شهداء بالقسط و لايجرمنّكم شنئانُ قومٍ علي الاّ تعدلوا، اِعدلوا هو اقربُ للتقوي و اتقوا الله إنّ الله خبير بما تعملون؛(5) اي كساني كه ايمان آورده ايد. همواره براي خدا قيام كنيد و از روي عدالت گواهي دهيد. دشمني با جمعيتي شما را به ترك عدالت نكشاند، عدالت كنيد كه به پرهيزگاري نزديكتر است و از (معصيت) خدا بپرهيزيد كه خداوند از آنچه انجام مي دهيد با خبر است.»
از این رو فقهای عالیقدر، اسلام را دينى است كه براى همه بخشهاى زندگى انسان چه در اجتماع و چه در خانواده، قوانين و مقررات دارد كه مطابق با روحيه و خلقت انسان است و در صورت عمل به آنها، به سعادت و كمال خواهد رسيد و از اين رو اين قوانين مطابق با عدالت و انصاف است.
«اسلام آمده تا به جامعه نظم بدهد. امامت اعتباری و حکومت برای تنظیم امور جامعه است.»(6)
بنابراین چنانچه صدر و ساقه معارف اسلامی و سیره اولیای دین با عدالت گره خورده است طلاب و روحانیون نیز می بایست عدالت خواهی را در صدر برنامه های علمی و اجتماعی خود قرار دهند چرا که روحانیت شیعه عدالت خواهی عجین شده است.
مقام معظم رهبری می فرماید:
«دين و روحانيت را كه در طول چند قرن هميشه منشأ حق‌طلبى و عدالت‌خواهى و آزادگى و سنگر اصلى مقاومت در برابر تهاجم بيگانگان و ستمگران و مستبدان بودند، مورد سخت‌ترين انتقامها قرار داده و با همه‌ى وسائل زور و تهديد و تهمت و تبليغ با آنها رفتار مى‌كرد.»(7)
پرچم عدالت‌خواهي را همواره پيامبران الهي و پيروان راستين آنان بر دوش كشيده‌اند. امروز و هميشه مجاهدت در زير اين پرچم، صادقانه‌ترين نشانه‌ي پيروي از رسولان الهي است. آنچه در كنار همه‌ي الزامات اين حركت، ضروري و حياتي است آن است كه اوّلاً مراقبت شود كساني با انگيزه‌هاي ديگر، اين شعار حق را ابزار نكنند؛ و ثانياً به نام عدالت‌طلبي، حركتي غير منصفانه از سر جهل يا غفلت انجام نگيرد.(8)
منابع:
1. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج18، ص 154- 155
2. شوری، آيه: 39
3. حجرات، آيه: 9
4. نحل، آيه: 90
5. مائده، آيه: 8
6. ولایت فقیه: ص 75
7. پيام به ملت ايران به مناسبت بيستمين سالگرد انقلاب اسلامى 21/11/1377
8.پيام به پانزدهمين نشست سراسري تشكل‌هاي مرتبط با جنبش عدالت‌خواه دانشجويي 22/05/1387
نویسنده: سید مهدی موسوی، گروه حوزه علمیه تبیان
تنظیم: رهنما، گروه حوزه علمیه تبیان
