تبیان، دستیار زندگی
حضرت آیت اللّه سبحانى در 28 شوال المكرم1347ق(20 فروردین 1308ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آیت الله جعفر سبحانی

آیت اللّه سبحانى

ولادت

پدر آیت الله سبحانی

تحصيلات

مهاجرت به حوزه علميه قم

تدريس

شرکت در تأسيس مجله کلام

بنيانگذار تفسير موضوعي

تأسيس مؤسسه امام صادق (ع)

آثار و نگاشته ها

تصاویر

ولادت

حضرت آيت اللّه سبحانى در 28 شوال المكرم1347ق(20 فروردين 1308ش) در تبريز در خانواده علم و تقوا و فضيلت ديده به جهان گشود.

پدر آیت الله سبحانیآیت اللّه سبحانى

پدر بزرگوار ايشان زاهد وارسته، مرحوم آيت اللّه حاج شيخ محمد حسين سبحانى خيابانى، يكى از عالمان و فقيهان تبريز بود كه بيش از 50 سال به كار تدريس، تأليف، راهنمايى مردمان و پرورش شاگران اشتغال داشت. وى در شب نوزدهم رمضان المبارك 1299ق در تبريز به دنيا آمد و پس از طى دوران كودكى ونوجوانى، به تحصيل علوم دينى روى آورد و فقه و اصول را نزد آيت اللّه حاج سيد ابوالحسن انگجى، فلسفه و كلام و منطق را نزد علاّمه شيخ حسين قراچه داغى، و هيئت و رياضيات و نجوم را در محضر ميرزا على آقا منجم لنكرانى فرا گرفت. سپس در 28 سالگى (1327ق) رهسپار حوزه علميه نجف گرديد و مبانى علمى خويش را نزد علماى بزرگ نجف همچون آيات عظام آقا سيد محمد كاظم طباطبائى يزدى(م1337ق) صاحب "العروة الوثقى ، ملا فتح اللّه شيخ الشريعه اصفهانى(م1339ق) صاحب "افاضة القدير  و آقا ضياء الدين عراقى (م1361ق) صاحب "شرح التبصرة"، استوار ساخت و در بيشتر علوم اسلامى مانند: فقه، اصول، تفسير، رجال، كلام، حديث، ادبيات و غيره تبحّر يافت و پس از يازده سال اقامت در آن مهد علم و دانش در سال 1339 ق به وطن خود بازگشت. او از اساطين علمى مقيم عراق و قم مانند آيات عظام: ميرزا محمد تقى شيرازى، سيد محمد فيروز آبادى، حاج سيد ابوالحسن اصفهانى، حاج شيخ عبد الكريم حائرى و... داراى اجازات متعدد روايتى واجتهادى بوده است. برخى از آثار فقهى واصولى وى عبارت است از:

1 نخبة الازهار في أحكام الخيار ـ تقريرات درس شريعت اصفهانى.

2 كتاب الصلاة ـ تقريرات درس شريعت اصفهانى.

3ارشاد الافاضل إلى مطالب الرسائل (2 جلد).

4نكت الكفاية(يك جلد).

5 حاشيه بر كتاب الطهارة تأليف شيخ انصارى.

6توقف الاجتهاد علي علم الرجال.

7تعريف البيع ـ تقريرات درس شريعت اصفهانى.

8تحديد الكرّ و زنا و مساحة

9حكم ملاقي الشبهة المحصوره

فقيد سعيد پس از عمرى خدمت به دين و بزرگداشت شعائر مذهبى، در سن 93 سالگى به تاريخ 11 شوال المكرم 1392ق در تبريز چشم از جهان فرو بست و پس از يك تشييع با شكوه، پيكر شريفش به قم انتقال يافت و پس از تشييعى مجدّد، در قبرستان ابوحسين به خاك سپرده شد.

تحصيلات

آيت اللّه حاج شيخ جعفر سبحانى، پس از فراغت از تحصيلات ابتدايى، در مكتبخانه مرحوم ميرزا محمود فاضل  (فرزند فاضل مراغى از شاگردان شيخ اعظم انصارى) به فراگيرى متون ادب پارسى پرداخت و كتابهايى مانند: گلستان، بوستان، تاريخ معجم، نصاب الصبيان، ابواب الجنان و غيره را فراگرفت .سپس در 14 سالگى (1361ق) رهسپار مدرسه علميه طالبيه تبريز گرديد و به آموختن مقدمات علوم و سطوح پرداخت. علوم ادبى را نزد مرحومان: حاج شيخ حسن نحوى و شيخ على اكبر نحوى، و بخشى از مطول، منطق منظومه و شرح لمعه را در محضر علاّمه بزرگوار ميرزا محمد على مدرس خيابانى صاحب ريحانة الأدب م1373ق) بياموخت و اين همه پنج سال (تا 1365ق) به طول انجاميد.

استاد سبحانى، در آن زمان سخت مشغول تعليم وتعلم (دروس مقدمات) و مباحثه و تأيف بود. يادگار قلمى ايشان از آن زمان (با اينكه نوجوانى 17 ساله بود) دوكتاب است كه هم اينك موجود مى باشد:

1- معيار الفكر (در منطق)

2- مهذب البلاغة(در علم معانى، بيان و بديع).

مهاجرت به حوزه علميه قم

دگرگونى در آذربايجان و ظهور فرقه دمكرات به رهبرى پيشه ور و غلام يحيى(در شهريور 1325ش) و تشكيل حكومت وابسته به شوروى، عرصه را براى تحصيل تنگ كرد و به همين جهت، استاد لازم ديد محيط تحصيل را عوض كرده و رهسپار حوزه علميه قم گردد. لذا در مهرماه 1325 شمسى وارد قم شد و به تكميل سطوح، همت گماشت. باقيمانده فرائد الاُصول  را نزد مرحوم آيت اللّه حاج ميرزا محمد مجاهدى تبريزى (1327ـ 1379ق) و آيت اللّه حاج ميرزا احمد كافى (1318ـ1412ق) آموخت و كفاية الاُصول را هم نزد مرحوم آيت اللّه العظمى گلپايگانى (م1414ق) بياموخت.

حضرت آيت اللّه سبحانى به غير از تحصيل دروس فقه و اصول ، به آموختن فلسفه و كلام و تفسير نيز اشتغال داشت. استاد از دوران نوجوانى به مسائل فكرى و عقلى كشش بسيار زيادى داشت و به شخصيتهاى متفكر و اساتيد منطق و معقول ارجى شايان مى نهاد. از همين رو در تبريز به محضر مرحوم آيت اللّه حاج سيد محمد بادكوبه اى (م 1390ق) شتافت و از او شرح قواعد العقائد علامه را بياموخت. سپس در حوزه علميه قم مطالعات فلسفى خويش را با شركت در درسهاى منطق و فلسفه حضرت آيت اللّه علاّمه سيد محمد حسين طباطبائى(م1402ق) تكميل نمود و در سالهاى 1328تا 1330 ش شرح منظومه و پس از آن بخش اعظم اسفار را نزد ايشان فرا گرفت و همزمان، در جلسه شبهاى پنجشنبه و جمعه علاّمه طباطبائى، كه در آن فلسفه مادى به نقد كشيده مى شد و نگارش كتاب ارزشمند "اصول فلسفه و روش رئاليسم" و پاورقي آن توسط استاد شهيد آيت اللّه مطهرى حاصل آن جلسات بود، شركت جست و پس از پايان اين دوره به خواست حضرت استاد علاّمه، كتاب اصول فلسفه رابه عربى بازگرداند كه نخستين جلد آن با تقريظ علامه طباطبائى به چاپ رسيد.

تدريس

آیت اللّه سبحانى
آیت اللّه سبحانى

استاد معظم، حضرت آيت اللّه سبحانى، از زمان تحصيل به تدريس مقدمات مى پرداخت و پس از آنكه به حوزه علميه قم آمد كار تدريس را ادامه داد و پس از زمانى چند نيز به تدريس سطوح پرداخت. ايشان نزديك به 7 سال مطول، چند دوره معالم و لمعتين، 7 دوره فرائد شيخ انصارى (در 21 سال)، چند دوره مكاسب و كفايه، و پنج مرتبه شرح منظومه (در 10 سال) را تدريس نمود. در سال 1394ق(1354ش) نيز بر اثر اصرار فضلا و طلاب علاقمند حوزه، درس خارج فقه و اصول را تشكيل داد كه تاكنون بحمد اللّه ادامه دارد. درس خارج اصول ايشان يكى از شاخصترين حلقه هاى درسى حوزه به شمار مى رود و از مزاياى آن اين است كه هر روز درس معظم له زير نظر ايشان به چاپ رسيده و بيش از 600 نفر در آن شركت مى نمايند.

استاد معظم تا كنون پنج دوره كامل اصول و هر دوره در 6 سال، تدريس نموده و هم اكنون ششمين دوره آن را پشت سر مى نهد. تقريرات اين درسها بسيار است و يك دوره كامل آن در 4 جلد به نام المحصول في علم الأُصول به قلم آقاي جلالي مازندراني، و ارشاد العقول الي علم الاصول به قلم آقاي محمد حسين الحاج العاملي به چاپ رسيده است . نيز جناب ايشان در طول بيش از 20 سال تدريس منظم خارج فقه، تاكنون مباحث مختلفى را بحث نموده است كه عبارتند از: كتب زكات، حدود، ديات، قضاء، مضاربه (دو بار)، مكاسب محرمه، خيارات، ارث، طلاق، نكاح، خمس و بسيارى از فضلاى حوزه به ضبط افادات استاد پرداخته اند، كه برخى از آنها نيز به چاپ رسيده است.

همچنين استاد ساليان درازى كتاب عميق اسفار را براى گروه بسيارى تدريس نموده است كه پاره اى از آنان اكنون خود از اساتيد فلسفه به شمار مى روند. ايشان به غير از تدريس منظم فقه، اصول و فلسفه در حوزه علميه، ساليان دراز به آموزش عقايد، رجال، درايه، تاريخ اسلام و تشيّع، ملل و نحل، تفسير و ادبيات پرداخته و در هريك از آنها آثار مفيد و متعددى را به جامعه اسلامى تقديم نموده است.

شرکت در تأسيس مجله کلام

روزهاى نخست تصور نمى رفت كه مجله مزبور تا اين اندازه مورد استقبال جامعه مذهبى كشور قرار گيرد، امّا به مرور زمان مجله سراسر ايران را فرا گرفت و در برخى اوقات با تيراژ بيش از صد هزار منتشر گرديد. استاد در اين مجله با نگارش تاريخ اسلام و تفسير قرآن آثار ماندگارى از خويش به يادگار نهاد و هم اكنون نيز صاحب امتياز آن بوده و مجله تحت سرپرستى ايشان به حيات علمى خود ادامه مى دهد.

بنيانگذار تفسير موضوعي

از هنگامى كه پايه مجله مكتب اسلام گذاشته شد، نگارش تفسير قرآن برعهده حضرت آيت اللّه سبحانى قرار گرفت و استاد در طول ساليان متمادى به نگارش تفسير قرآن پرداخت و از اين رهگذر به ترجمه و توضيح سوره هاى :توبه، رعد، فرقان، لقمان، حجرات، حديد، صف و منافقين توفيق يافت. در خور ذكر است كه استاد پس از گذشت زمانى چند به ضرورت تفسير موضوعى قرآن پى برد و به اين نتيجه رسيد كه: قرآن مجيد در موضوعات گوناگون به بحث و بررسى پرداخته است، امّا آيات هر موضوع، در محل واحدى گرد نيامده و چه بسا آيات يك موضوع در سوره هاى مختلف پخش شده است و نتيجه گيرى كلى از آيات قرآنى در باره هر عنوان، در گرو آن است كه آيات در جاى واحدى جمع آورى شود و آنگاه با ملاحظه مجموع آيات، و احياناً با پرتوگيرى از تبيينات حضرات معصومين عليهم السَّلام ، ديدگاه قرآن مشخص شود. البته نخستين كسى كه اين باب را به روى ما و دانشمندان گشود، مرحوم علاّمه مجلسى است كه در كتاب ارزشمند بحار الانوار در هر باب، آيات آن را گرد آورده و به صورت كوتاه (مانند تفسير بيضاوى و يا طبرسى) تفسير نموده است.

استاد در اين راستا به بررسى و تفسير آيات عقايد اسلامى پرداخت و در اين مورد تفسير بى همانند "مفاهيم القرآن" را در 7 جلد به رشته تأليف كشيد، كه از همان زمان انتشار مورد تقدير دانشمندان جهان اسلام قرار گرفت.برخى از كسانى كه بر اين كتاب تقريظ نگاشته اند عبارتند از حضرات آيات: سيد محمد باقر صدر، علاّمه طباطبائي، شيخ محمد تقى شوشترى، محمد جواد مغنيه، سيد مرتضى عسكرى و ديگران.

استاد بزرگوار پس از چندى به نياز شديد جامعه فارسى زبان به اين گونه تفاسير آگاه شد و بر آن شد تا با استفاده از كتاب فوق، نخستين تفسير موضوعى قرآن به زبان فارسى را نگارش دهد كه به فضل الهى به نوشتن كتاب "منشور جاويد قرآن"، توفيق يافت كه تاكنون 14 جلد آن در تفسير موضوعات مختلف قرآن مجيد چاپ و منتشر شده است.

تأسيس مؤسسه امام صادق (ع)

استاد آيت اللّه جعفر سبحانى كه توفيق داشتند از هيجده سالگى قلم بزنند و در وادى تحقيق و نگارش گام بردارند، در طول 60 سال، گرانى آنچه را كه در دست يافتن به مآخذ و منابع از دست مى رود به خوبى احساس كردند و همواره به تأسيس مركزى ويژه محقّقين و مؤلفين مى انديشيدند كه در آن بتوان بدون طى مراحل دست و پاگير، به مخزن كتابخانه مراجعه مستقيم كرد و به دور از جار و جنجال روزمرّگيها، درسالن مطالعه آن يا اتاقهاى مخصوص مؤلفين و محقّقين به تأليف وتحقيق پرداخت. با پيروزى انقلاب اسلامى ايران زمينه تحقق اين انديشه فراهم شد و با همت بلند و تلاش پيگير ايشان و همراهى جمله اى از فرهنگ دوستان نخستين گام يعنى هسته مركزى مؤسسه تعليماتى و تحقيقاتى امام صادق عليه السَّلام در سال 1359 ش تأسيس و در روز عيد غدير افتتاح شد.

آیت اللّه سبحانى

اين مؤسسه كه با انگيزه فراهم آوردن كتابخانه اى ويژه براى محقّقين ومؤلفين تأسيس شد، بنابر مقتضيات زمان و احساس نيازهاى اساسى ديگر، مواردى چند را به دستور كار خود افزود كه فشرده آن عبارت است از:

1تربيت و آموزش استعدادهاى جوان براى تحقيق در مسائل اسلامى، بويژه تفسير، حديث و عقايد;

2احياى متون اسلامى و تحقيق بر روى آثار بزرگان شيعه

3نقد آثار روز درباره اسلام

4 پاسخ به سؤالات دينى

5انتشار جزوه هاى مختصر درزمينه مسائل اسلامى.

بعد از تشكيل هسته مركزى، با احساس نياز به توسعه بيشتر مركز، توجه عاشقان رشد واعتلاى فرهنگ اسلامى، از جمله حضرت امام خمينيقدَّس سرَّه به آن جلب شد و ساختمان جديد مركز در زمينى به مساحت دو هزار متر مربع احداث گشت.

اين مركز داراى مخزن بزرگ كتابخانه و سالن مطالعه وسيع و مجهز است. اتاقهاى مخصوص محققين و مؤلفين در طبقه سوم آن قرار دارد وآخرين طبقه آن داراى دو كلاس بزرگ و مجهز براى كارهاى آموزشى است.

محقّقينى كه به تنهايى مشغول تحقيق و تأليف هستند از سالن مطالعه عمومى كتابخانه كه محيطى بسيار آرام است استفاده مى كنند. آنان بدون مراجعه به كتابدار مى توانند خود وارد مخزن كتابخانه شوند و در قسمتهاى مختلف آن، جدا از دست يافتن به منبع مورد نياز، با منابع ديگرى در زمينه كار خود آشنا شوند. آن دسته از محققينى كه به طور گروهى بر روى اثرى كار مى كنند، اتاقى ويژه دارند. گروهى از محققين زير نظر مستقيم استاد جعفر سبحانى به تحقيق مى پردازند و كسانى نيز به كار خود مشغول هستند و از امكانات مؤسسه استفاده مى كنند، كافى است موضوعِ موردِ تحقيق، اسلامى باشد و محقق، شرايط اوّليه تحقيق را داشته باشد.

كتابخانه مركز كه شامل مجموعه اى از كتب مرجع و مصادر اوّليه است، حدود 50 هزار جلد كتاب دارد كه بخش اعظم آن، كتابخانه استاد جعفر سبحانى (مدّظله العالى) بوده كه به مركز اهدا شده است. اگر محقّقى از خارج از كشور و يا از شهرستانهاى ايران براى تحقيق در موضوعات اسلامى به قم بيايد، مى تواند در طول مدت تحقيق ميهمان مؤسسه باشد و از امكانات آن استفاده نمايد.

در بخش احياى آثار پيشينيان، تصحيح و تحقيق كتب خطى قبل از قرن هفتم در دستور كار قرار دارد كه برخى از آثار چاپ شده همراه با مقدمه اى گسترده و خواندنى از حضرت استاد عبارتند از:

1. المهذب نوشته ابن براج طرابلسى(400ـ481ق) در 2 جلد و با دو مقدمه استاد.

2. الجواهر نوشته همو.

3. الجامع للشرائع نوشته يحيى بن سعيد حلى (600ـ681ق).

4. العمدة نوشته ابن بطريق حلى(523ـ600ق).

5. اصباح الشيعة بمصباح الشريعة نوشته قطب الدين كيدرى (قرن 6هجرى(.

6. قاعدة ضمان اليد نوشته شهيد شيخ فضل اللّه نورى (ش:1327ق).

7. الاحتجاج نوشته احمد بن على بن ابى طالب طبرسى (م ح550ق) در 2 جلد.

8. رجال نجاشى نوشته ابو العباس احمد بن على نجاشى كوفى (372ـ450ق) در 2 جلد.

9. اشارة السبق نوشته حلبى.

10. اقطاب الدوائر(در تفسير آيه تطهير) نوشته شيخ عبد الحسين (از علماى عصر صفوى).

11. ابانة المختار في أحكام الخيار نوشته شيخ الشريعه اصفهانى (1266ـ1339ق).

12.غنية النزوع تأليف ابن زهره حلى(511ـ585ق).

13. نهاية المرام تأليف علاّمه حلّى (3 جلد).

14. تحرير الأحكام الشرعية، تأليف علاّمه حلّى(6 جلد).

15. معالم الدين في فقه آل ياسين(2 جلد).

16. اللئالى العبقرية، نگارش فاضل هندي.

17. نهاية الوصول إلى علم الأُصول، تأليف علاّمه حلى

18. الدّر الثمين من ديوان المعصومينعليهم السَّلام.

19. شوارق الالهام، تأليف علاّمه لاهيجى.

و جمعى از محقّقين تحت اشراف ايشان مشغول به تأليف كتب مرجع در موضوعات مختلف مى باشند كه تاكنون آثار ذيل به جامعه فرهنگ ارائه شده است:

1. موسوعة طبقات الفقهاء در 17 مجلد كه آنچه در اين مجموعه مورد نظر واقع شده است.

2. معجم التراث الكلامى در 5 جلد.

3. موسوعة الرجالية (معجم الرجال وسائل الشيعة)

4. معجم طبقات المتكلّمين ، در 5 جلد.

اين مؤسسه به غير از كتابخانه، داراى حروفچينى پيشرفته كامپيوترى (لاينوترونيك)، اتاقهاى محققين، اتاقهاى درس، سلف سرويس و اتاق اطلاع رسانى و تكثير نيز مى باشد.

آثار و نگاشته ها

آیت اللّه سبحانى

استاد معظم حضرت آيت اللّه سبحانى در طول ساليان دراز تدريس، تربيت شاگردان بسيار، بزرگداشت شعاير دينى، سخنرانى در مجامع فرهنگى، نگارش مقالات متعدد در مجلات معتبر علمى، مصاحبه هاى فراوان، تبليغ ارزشهاى مذهبى، بنياد مؤسسات تحقييقاتى و تأسيس مجلات علمى، به تأليفات بسيار در زمينه هاى مختلف دينى همچون: تفسير، حديث، فقه، اصول، كلام، تاريخ، فلسفه، ملل ونحل، رجال، درايه، علوم ادبى، دفاع از ساحت تشيع، نقد وهابيت و موضوعات ديگر نگاشته است:

الف: تفسير قرآن

 الف/1(تفسير ترتيبى)

1 تفسير سوره رعد به نام قرآن واسرار آفرينش

2 تفسير سوره فرقان به نام سيماى انسان كامل در قرآن

3 تفسير سوره توبه

4 تفسير سوره منافقون به نام دوست نماها

5 تفسير سوره حديد به نام قرآن و معارف عقلى

6 تفسير سوره حجرات به نام سيستم اخلاقى اسلام

7 تفسير سوره لقمان به نام مربى نمونه

الف /2(تفسير موضوعى)

1منشور جاويد قرآن(14 جلد)

مبارزه با فساد جنسى، حمايت از يتيم، عدالت در گفتار، ابعاد قسط و عدل، بعد جهانى جامعه، شكر و سپاس، اسراف و تبذير، تعصب، زبان در قرآن، قلب و فؤاد، قانونمندى جامعه و تاريخ، سنت هاى تغيير ناپذير

ج2: مبانى توحيد از ديدگاه قرآن

ج3: جهاد، هجرت، حق و باطل، اخلاص، نور و ظلمت، عوامل گمراهى، نعمت هاى جاويدان، وجدان، اميد و ترس، روح، تأويل، عمل صالح، نسل صالح، خدافراموشى، وسوسه هاى شيطان در تدبير پيامبران، محكم و متشابه، راسخان در علم، تأويل در مقابل تنزيل، قرآن و ياران پيامبر

ج4: نفاق و سرگذشت منافقان، شناخت انسان

ج5: دلايل عصمت پيامبر اسلام، مقامات پيامبران و ولايت تكوينى آنان، امام در قرآن وعصمت ايشان

ج6: زندگانى پيامبر اكرم صلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم در قرآن (از ولادت تا بنيان مسجد قبا و تغيير قبله)

ج7: زندگانى پيامبر اكرم صلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم در قرآن (از هجرت تا وفات)

ج8: شفاعت، توبه، احباط و تكفير، آگاهى سوم

ج9: جهان برزخ، تجسم اعمال، معاد جسمانى و روحانى، كيفرها و پاداشها

ج10: پيامبران در قرآن

ج11و12: داستان پيامبران

ج13و14: تحليل زندگانى پيامبران در قرآن

2 مفاهيم القرآن(10جلد):

ج1: معالم التوحيد في القران الكريم(مسائل مربوط به شرك و توحيد)

ج2: حكومت اسلامى، برنامه ها و ويژگيها(نگارش: استاد جعفر الهادى) اين كتاب تحت عنوان مبانى حكومت اسلامى توسط آقاى داود الهامى به فارسى ترجمه شده است

ج3: رسالت جهانى، امى بودن، خاتميت و زندگى پيامبر اكرم صلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم در قرآن

ج4:اجر رسالت، معجزات و كرامات و شفاعت پيامبر اكرم صلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم در قرآن

ج5: عصمت پيامبران و امامان ، عدالت صحابه و اطاعت سلطان جائر در قرآن

ج6: اسماء و صفات الهى

ج7: شخصيت و زندگى پيامبر اكرم صلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم

ج8: معاد در قرآن

ج9: امثال و اقسام در قرآن

ج10: عدل در قرآن

3 اصالت روح از نظر قرآن

4 التوحيد و الشرك في القرآن الكريم

5 شورا در قرآن و نهج البلاغه

6 احمد موعود انجيل

7 مكتب وحى (مفهوم امى بودن پيامبر صلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم)

8 خاتميت از نظر قرآن وحديث و عقل ترجمه: رضا استادى

ب: علوم قرآنى

1 مرزهاى اعجاز: ترجمه بخشى از تفسير البيان مرحوم آيت اللّه العظمى خوئى

2 برهان رسالت (پيرامون قرآن و وجه اعجاز آن)

 ج: كلام

1 شناخت صفات خدا

2 آشنايى با اصول اسلام

3 جهان بينى اسلامى (ديدگاه اسلام درباره هستى، دنيا، انسان در جهان)

4 الهيات و معارف اسلامى:1خدا و نظام آفرينش، 2 خدا و صفات جمال و جلال،3 خدا و بيامبران، 4 خدا و بيامبر اسلام ، 5خدا و امامت، 6 خدا و معاد نگارش و تنظيم: دانشمند معظم آقاى استادى

5 نيروى معنوى پيامبران

6 رسالت جهانى پيامبران (نبوت عامه)

7 في ظل اُصول الإسلام (شامل بحثهاى: توحيد، شرك ، بدعت، شفاعت، توسل، زيارت، حب اهل بيت، زندگى انبياء پس از مرگ و امكان اتصال با آنان نگارش به قلم: استاد جعفر الهادى، الالهيات على هدى الكتاب والسنّة و العقل (4 جلد)، نگارش به قلم: حسن مكى عاملى)

8 معاد انسان و جهان

9 راه خداشناسى

10 مصدر الوجود

11 جبر واختيار (نگارش: استاد على ربانى گلپايگانى)

12 حسن و قبح عقلى(نگارش :همو)

13 توسل (به عربى ترجمه شده است)

14 البداء في الكتاب والسنة

15 آگاهى سوم(پيرامون علم غيب ائمه اطهارعليهم السَّلام )

16 رهبرى امت

17 پيشوايى از نظر اسلام (امامت و خلافت)

18 سرنوشت از ديدگاه قرآن و حديث و عقل

19 شفاعت از ديدگاه قرآن و حديث و عقل

20 كاوشهايى پيرامون ولايت

21 مفهوم العبادة في الكتاب و السنة

22 رؤية اللّه

23 الزيارة

 د: فلسفه

1 اصول الفلسفة (ترجمه جلد اوّل درسهاى استاد علامه طباطبايى)

2 فلسفه اسلامى و اصول ديالكتيك

3 نظرية المعرفة نگارش: حسن مكى عاملى

4 سرنوشت از ديدگاه علم و فلسفه

5 شناخت در فلسفه اسلامى

6 هستى شناسى در مكتب صدر المتألهين

7 تحليلى از فلسفه ماركس

8 نيروى محرك تاريخ

 ه:فقه

1 المواهب في أحكام المكاسبنگارش آقاى سيف اللّه يعقوبى

2 المختار في أحكام الخيار

3 نظام الارث في الشريعة الإسلامية الغراء نگارش آقاى سيد محمد رضا پيغمبر پور

4 نظام الطلاق في الشريعة الإسلامية الغراء نگارش :آقاى سيف اللّه يعقوبى

5 نظام المضاربة في الشريعة الغراء

6 نظام القضاء و الشهادة في الشريعة الغراء(2 جلد)

7 كتاب الخمس

8 البلوغ و تليه رسالة في تأثير الزمان و المكان

8 قاعدتان فقهيتان: لاضرر و رضانگارش: حسن مكى عاملى

9 الاعتصام بالكتاب و السنة(پيرامون : مسح پاها در وضو، سجده بر زمين، خمس در كتاب و سنت، ازدواج موقت، گذاشتن دستها بر روى هم در نماز، سه طلاق در يك مجلس، سوگند طلاق، طلاق در حيض و نفاس، عول وتعصيب، تقيه، ارث مسلمان از كافر، وصيت كمتر از ثلث، مصادر قانونگذارى نزد شيعه اماميه)

10 نظام النكاح في الشريعة الإسلامية الغراء(2جلد)

11 سبع مسائل (پيرامون 7 مسئله فقهى اختلافى ميان شيعه و سنى)

12حكم الأرجل في الوضوء

13 الحج في الشريعة الإسلامية الغراء

14 الزكاة في الشريعة الإسلامية الغراء(2جلد)

15 ضياء الناظر في أحكام صلاة المسافر

16 فقه الرضاع

17 أحكام السفر و آدابه

 و: اصول

1 تهذيب الاُصول(3جلد) ـ تقريرات درس اصول حضرت امام خمينيقدَّس سرَّه

2 المحصول في علم الأُصول(4 جلد)ـ تقريرات درس اصول استاد سبحانىنگارش: سيدمحمود جلالى مازندرانى

3 الرسائل الأربع

ملازمه حكم عقل وحكم شرع نگارش به قلم: استاد

التسامح في أدلة السنن نگارش به قلم: آقاى على اكبر كلانترى

الاجتهاد في أدلة السنن نگارش به قلم: آقاى على اكبر كلانترى

قاعدة لا ضرر نگارش به قلم : شيخ على حيدرى

4 الموجز في علم الأصول

5 الوسيط في علم الأُصول(2جلد)

6 ارشاد العقول إلى علم الأُصول(4 جلد)

7 رسائل اصولية

8 اصول الفقه المقارن

 ز: تاريخ

1 فروغ ابديت (2 جلد) : تجزيه و تحليل كاملى از زندگانى پيامبر اكرم صلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم اين كتاب به عربى، اردو، انگليسى، تركى و اسپانيولى ترجمه شده و در سراسر جهان منتشر گرديده است

2 فروغ ولايت : تجزيه و تحليل زندگى امير المؤمنين على عليه السَّلام

3 زندگانى امامان به زبان ساده (به عربى ترجمه شده است)

4 الأئمة الاثنى عشر

5 تاريخ اسلام

 ج: رجال

1 كليات في علم الرجال

ط : درايه

1 اصول الحديث وأحكامه

 ي: عقايد

1 بحوث في الملل و النحل(8جلد)

ج1: تاريخ عقايد اهل الحديث، حنابله و سلفيه

ج2: تاريخ امام اشعرى، شخصيتها و عقايد ايشان

ج3: ماتريديه، مرجئه، جهميه، كراميه، ظاهريه و معتزله

ج4: زندگى ابن تيميه و محمد بن عبد الوهاب وعقايد وهابيها

ج5: تاريخ خوارج، عقايد و مذاهب آنها

ج6: تاريخ تشيع، عقايد و مذاهب آن

ج7: تاريخ زيديه، عقايد و شخصيتهاى آن

ج8: اسماعيليه، فطحيه، واقفيه، قرامطه، الدروز، النصرية

2 فرهنگ عقايد و مذاهب اسلامى (5 جلد)

3 مع الشيعة الإمامية في عقائدهم

4 الشيعة في موكب التاريخ

5 الشيعة وعلم الكلام عبر القرون الأربعة

6آئين وهابيت (به اردو ترجمه شده است)

7 الوهابية في الميزان

8 الأسماء الثلاثة: الإله و الربّ و العبادة

9 منشور عقائد اماميّة، ترجمه به عربى و انگليسى

10 اسماء وصفات

11 وهابيت مبانى فكرى و كارنامه عملى

ك: متفرقات

1ازگشت به عصر ايمان

2 رمز پيروزى مردان بزرگ

3 پرسشها و پاسخها

4سيماى فرزانگان(3جلد)

5رسائل و مقالات(4جلد)

 ل: تراجم

1 شخصيتهاى اسلامى شيعه (2 جلد) نگارش آقاى مهدى پيشوايى اين كتاب به عربى ترجمه شده است

2 زندگى بزرگان شيعه (در شماره هاى مختلف مجله مكتب اسلام)


منبع: سایت حضرت آیت الله سبحانی

تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه