متن تغییر یافته جلسه

صفحه اصلی تبیان شبکه اجتماعی مشاوره آموزش فیلم صوت تصاویر حوزه کتابخانه دانلود وبلاگ فروشگاه اینترنتی

عبارت مورد نظر :

لیست دوره ها> دروس خارج فقه > کتاب طهارة (آیت الله میرزا جواد تبریزی (ره)) > جلسه 1104

متن
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار: 1104 آ
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تاريخ:1375
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
كسانى كه اشخاص جليل القدرى هستند من القدما ملتزم به اين شده‏اند و بعضى از متأخّرين دليل اين چيست كه جمد و هكذا سلج طهور نيستند. نه ماء هستند و نه تراب هستند. يك چيزى مسلّم است بين الكل حتّى صاحب العروه قدس الله نفسه الشّريف و آن اين است كه اگر سلج طورى بوده باشد كه او را كه مسح مى‏كند به عضوش، آب جارى مى‏شود از عضو كه آن وقتى كه عضو مرور مى‏كند به عضو، آب مى‏شود سلج. اگر اين نحو بوده باشد، بلااشكال اين وضو گرفتن يا غسل كردن واجب است. حتّى اگر خاك هم داشته باشد، نوبت به تيمم نمى‏رسد. چون كه واجد الماء است. يعنى متمكّن است اين شخص با آب غسل كند يا وضو بگيرد و سابقاً هم گفتيم كه وجود الماء قبل از وضو اين موضوع نيست. شرط نيست در باب وجوب الغسل و وجوب الصّلاة مع الغسل او التّيمم. اين لم تجدوا ماءً يعنى از استعمال ماء متمكن نشديد. به قرينه مريض كه مريض ماء است. از استعمالش متمكن نيست. و ان كنتم مرضى او على سفر. پس اين شخص مى‏تواند آب را استعمال در عضوش بكند ولو به اين نحو. نوبت به تيمم نمى‏رسد. اين را گذاشتيم كنار. كلام در صورتى است كه اگر با سلج يا جمد با يخ مسح كند عضوش را، آب جارى نمى‏شود. هوا خيلى سرد است. اين جا است كه گفته‏اند كه اگر ممكن بشود همين جور مسح كند اعضاء وضو را با آن جمد يا يخ. مسح هم اگر ممكن نبوده باشد، چون كه هوا خيلى سرد است. مى‏چسبد به عضو. در ما نحن فيه يا حرجى است، با آن سلج و جمد تيمم كند.
بدان جهت مشكل ما در مقام دو تا امر است. يكى اين كه اين مسح دادن سلج به عضو كه آب جارى نمى‏شود ولو قطره‏اى، كه غسل صدق نمى‏كند، در اين صورت چه دليل داريم بر اين مسح. و مقام ثانى اين است كه اگر اين هم ممكن نشد، مكلّف فاقد التّراب و الارض شد، و فاقد الماء هم كه هست، به اين يخ به چه دليل تيمم بكنيم كه دست‏ها را به يخ بزند، جبينش را مسح كند، آن مسحى كه در تيمم معتبر است. ثمّ يدينش را احداهما و الاخرى مسح كند. به چه دليل؟ كلام اين بود كه در ما نحن فيه دو تا روايت است. ممكن است اين قائل تمسّك به اين دو تا روايت بكند و بگويد مقتضاى اين دو تا روايت همين است كه گفتيم. يكى از آن دو تا روايت كه من حيث السّند مى‏شود...كرد، يكى معتبره على ابن جعفر بود كه ديروز خوانديم. روايت 3 بود. باسناد الشّيخ عن محمد ابن على ابن محبوب. شيخ اين روايت را از كتاب محمد ابن على ابن محبوب نقل مى‏كند. چون كه بدع سند در تهذيب به او كرده است. آن محمد ابن على ابن محبوب هم نقل مى‏كند عن محمد ابن احمد العلوى كه از عمركى رضوان الله عليه رواياتى دارد. آن هم نقل مى‏كند عن على ابن جعفر عن اخيه موسى ابن جعفر (ع) گفتيم روايت من حيث السّند تبديل السّند دارد. چون كه شيخ فرموده است در فهرستش براى على ابن جعفر مسائلى است از برادرش موسى ابن جعفر كه آن مسائل را ما به اين طرق نقل مى‏كنيم. بعضى از آن طرق، طرق صحيحه است. بدان جهت طريق عوض مى‏شود كه محمد ابن احمد العلوى كسى در او مناقشه كند، من حيث السّند نه مناقشه ندارد. تبديل سند دارد. اين مى‏گويد على ابن جعفر رضوان الله عليه از برادرش موسى ابن جعفر عن اخيه موسى ابن جعفر قال سألته عن الرّجل الجنب او على غير وضوءٍ يا مردى كه وضو ندارد، لا يكون معه ماءٌ آب ندارد و هو يصيب السّلجاً اين مى‏رسد به برف و سعيداً. به سعيد هم كه‏
خاك است يا حجر است مى‏رسد. ايّهما افضل ايتيمم او يمسح بالسّلج. يا به آن سلج كه اهل العرف سلِج مى‏گويند ان يمسح بالسّلج. يا به سلج مسح كند وجهش را. قال السّلج اذا بلّ رأسه و جسده افضل. اين روايت آن صورتى را مى‏گيرد ظاهرش كه گفتيم آن متّفقٌ عليه است كه در آن صورت بايد وضو و غسل كند. بلّ رأسه و جسده. خيس مى‏كند سرش را و هكذا صورتش را. اگر اين جور است جسدش را، اين غسل بكند. السّلج اذا بلّ رأسه و جسده افضل، آنى است كه ما گفتيم كه متسالمٌ عليه است. فان لم يقدر على ان يغتسل به. ببينيد خصوصيات روايات. در صدق غسل مى‏دانيد جريان معتبر است. لازم نيست مثل غسل ثوب از نجاست كه آب بريزد شرشر. نه در وضو بايد مسمّى الغسل صدق كند. در غسل بايد مسمّى الغسل كه اجرا ماء است. آب رد بشود ولو كمى. امام(ع) مى‏فرمايد فان لم يقدر ان يغتسل به. نتوانست با اين سلج بشورد. فاليتيمم. تيمم بكند. اين تيمم در اين جا، تيمم بالسّلج نيست. چون كه خود راوى على ابن جعفر فرض كرده است و هو يصيب السّلجاً و سعيداً. وجه الارض است. فتيمم يعنى سعيد دارد با او بايد تيمم كند. اين را نتوانست. آن وقت شما مى‏توانيد يك حرفى اين جا بفرماييد كه چرا امام فرمود افضل. اگر بنا است وضو و غسل ممكن است و قادر است غسل بكند چرا افضل فرمود؟ سؤال اين است كه سألته ان الرّجل الجنب او على غير وضو لا يكون معه ماءٌ. ماء ندارد. و يصيب سلجاً و سعيداً. اينها را دارد. ايّهما افضل؟ كدام فعل فضل است؟ ايتيمم؟ اين افضل است؟ ام يتمسّح بالسّلج وجه؟ مسح كند با سلج وجهش را؟ قال السّلج اذا بلّ مطلق مسح نه. وقتى كه خيس كرد سرش را و جسدش را چون كه جنب هم فرض كرده بود. اين افضل است. اذا بلّ رأسه و جسده افضل. فان لم يقدر ان يغتسل قدرت نداشت كه غسل بكند، آن وقت يتيمم. به ان يغتسل بالسّلج فاليتيمم. تيمم بكند. بدان جهت آن به ان يغتسل به يعنى بالسّلج. فالتيمم. تيمم بكند. تيمم چون كه سعيد دارد. چرا افضل فرمود؟ اين مى‏دانيد كه اين افضل به جهت اين است كه آن راوى در عبارتش ذكر كرده است اين را. اين به آن مناسبت است. مثل قول حضرت يوسف كه السّجن احبّ الىّ من ما تدعوننى نه اين كه او را هم دوست دارم اين را بيشتر دوست دارم. اين به معنا افضل التّفضيل نيست. اين تعريف متعارف است. و ممكن است هم چون كه اين معنا حرجى است. يخ را مقدارى نگه بدارند كه آب بشود در بدنش، امر حرجى است. روى اين حرجى بودن افضليت فرموده است. چون كه مى‏دانيد كرّات عرض كردم. دليل نفى حرج وجوب را برمى‏دارد. وقتى كه صلاة مع الغسل حرجى شد، وجوب الصّلاة مع الغسل را برمى‏دارد. آن وقت كسى اگر گفت نه من متحمّل مى‏شود اين زحمت را ولو حرجى است. من اين وضو را مى‏گيرم. گفتيم عيبى ندارد. چرا؟ آن وضو و غسل صحيح است. امر دارد كه صحيح است، بله امر استحبابى دارد. گفتيم انّ الله يحبّ المتطهّرين تطهّر در غسل است طهارت اولى. در محدث بالاصغر وضو است. اين انّ الله يحبّ المتطهّرين مى‏گويد نه غسل بگيرى محبوب است. الزام ندارد.
و مى‏دانيد عزيزان من اين را ياد داشته باشيد. دليل نفى الحرج استحباب را برنمى‏دارد. چون كه دليل نفى الحرج به دليل امتنان على الامّت است كه اينها به زحمت نيفتند. در استحباب خود شارع ترخيص در ترك داده است. برداشتن او خلاف امتنان است. بدان جهت ادلّه لا حرج و ادلّه لا ضرر آن جايى كه ضرر به حدّ حرام نباشد. آن جاهايى كه ضرر به حدّ حرام نبوده باشد، فقط وجوب را برمى‏دارد. مثلاً هوا سرد است. انسان اگر وضو بگيرد يك ساعت سردرد مى‏گيرد. وضو بگيرد، وضويش صحيح است. چرا؟ بله، اين مى‏تواند تيمم بكند. وجوب برداشته شده است از صلاة مع الوضو به قاعده لا ضرر. چون كه قاعده لا ضرر هم در ضرر شخص نفى اين ضرر و نفى الحرج اينها امتنانى است، نه شارع ترخيص داده است كه مى‏خواهى اين وضو را بگير يا نگير. و اين جور ضرر هم به نفس وارد كردن يك ساعت سرش درد كند، اين حرمتى ندارد و على هذا الاساس است كه در ما نحن فيه امام افضل تعبير فرموده است و شايد على ابن جعفر هم از اين افضليّت مى‏پرسيد. مى‏دانست كه در اين موقع اين جور غسل كردن حرجى است. چون كه على ابن جعفر رضوان الله عليه مقام شامخى دارد. او مى‏دانست كه تيمم مشروع است. از افضل مى‏پرسيد كه زحمت را متحمّل بشود يا تيمم بكند، امام فرمود اگر غسل محقق مى‏شود، رأس و جسد خيس مى‏شود، آن غسل افضل است از تيمم. يعنى او را بكند، فضيلتش بيشتر است ديگر. چون كه ملاك او اتم است. از كجا ملاك او اتم است؟ چون كه شارع امر به تيمم را معلّق به عدم تمكّن از او قرار داده است. فهميده مى‏شود كه اين ملاكى دارد كه او را نمى‏شود از دست داد. منتهى در صورتى كه متمكّن انسان نشد، عيبى ندارد. اين كلمه را نگه بداريد كه اين فايده دارد. پس اين روايت دليل بر اين قول نمى‏شود.
در ما نحن فيه يك صحيحه محمد ابن مسلمى است. در باب 9 روايت 9 است. در باب قبلى كه روايت 9 است حديث 9 است. كلينى نقل مى‏كند و عن على ابن ابراهيم عن ابيه اين يك سند، چون كه سابقاً عرض كردم كه ربّما كلينى قدس الله نفسه الشّريف چند روايت چون كه منتهى به يك نفر مى‏رسد، آن چند روايت را يك روايت نقل مى‏كند. آن سندها را مكرر مى‏كند. عن على ابن ابراهيم عن ابيه يك سند. و عن محمد ابن يحيى العطّار عن احمد ابن محمد كه احمد ابن محمد ابن عيسى است على ما ذكرنا، يك سند، جميعاً عن حمّاد ابن عيسى. چون كه اين دو سند كه به حمّاد ابن عيسى مى‏رسيد كه روايت از او يكى كرده است. عن حريض عن محمد ابن مسلم حريض ابن عبد الله سجستانى است كه از اجلاّ است و از اصحاب امام صادق سلام الله عليهم هم است عن محمد ابن مسلم كه اوضاعش معلوم است جلالتش بر همه. عن ابى عبد الله (ع) قال سألت عن رجلٍ اجنب فى سفرٍ. مردى در سفرى جنب شده است و لم يجد الاّ السّلج او ماءً جامدا. در آن سفرش پيدا نكرد مگر برف را يا يخ را. فقال هو بمنزلة الضّروره يتيمم. امام(ع) فرمود كه اين به منزله ضرورت است. تيمم بكند. اين يتيمم. گفته‏اند تيمم را از اين صحيحه استفاده كرده‏اند اين جماعت كه به يخ تيمم بكند. چون كه فرض مى‏كند كه رجلٌ اجنب فى سفرٍ و لم يجد الاّ السّلج او ماءً جامدا. قال هو بمنزلة الضّروره يتيمم. اين تيمم مى‏كند. به چه چيز تيمم بكند؟ لا يجد الاّ الماء و السّلج. يعنى به همان‏ها. بعد هم اين جور فرموده‏اند. اين هم درست نيست. چرا؟ چون كه اين كه مى‏گويد لم يجد الاّ السّلج او ماءً جامدا اين سلج است پيدا كرده است يا ماء جامد را يعنى متمكّن از وضو و غسل نيست. اينها ماء جامد هستند. با اينها نمى‏شود وضو و غسل گرفت. سؤال از اين است كه در اين صورت مى‏شود تيمم كرد كه نوبت به مرتبه تيمم مى‏رسد يا نه، امام مى‏فرمايد هو بمنزلة الضّروره. اين هم ضرورت است. آن جايى كه آب پيدا نشود يا يخ پيدا بشود يكسان است. همان ضرورت است. يتيمم نه اين كه به يخ تيمم بكند. تيممى كه نوبت به او مى‏رسد بعد عدم التمكّن من الوضو و الغسل آن تيمم را بكند. سائل اين بود كه اين يخ و برف مرتبه اولى را درست مى‏كند؟ امام مى‏فرمايد نه بعد از اين كه يخ شد يا برف شد، مرتبه اولى درست نمى‏شود. اين هم باز تقييد مى‏شود به آنى كه در روايت على ابن جعفر گذشت كه ذوب نشود موقع گذاشتن بر عضو. اين هم دلالتى ندارد. اين كه گفتيم ظاهر اين است كه مكلّف اين تيمم آن ملاك وضو و غسل را ندارد ولو در روايات احد الطّهورين الى عند الضّروره است دومى ملاك را ندارد، ذيل حديث دارد كه و لا اراع ان يعود الى ارضٍ الّتى يوبع دين. امام (ع) مى‏فرمايد من اين جور به نظرم مى‏رسد كه اين شخص عود نكند دوباره. مثل سفر نكند. مثل اين زمين كه طينش را...مى‏كند. اين معلوم مى‏شود كه آن صلاة با وضو و صلاة با غسلى كه هست، او ملاكش اقوا است. او را نبايد مع تمكّن از او از بين برد. بعضى از علما فتوا داده‏اند كه آبى اگر انسان داشته باشد قبل الوقت، كه مى‏داند اگر او را بريزد نمى‏تواند وضو و غسل كند. ما گفتيم عيبى ندارد ديگر. بعضى‏ها گفته‏اند كه نه جايز نيست. حتّى قبل الوقت. چون كه اگر بعد الوقت شد او مسلّم است كه جايز نيست آب را بريزد و ضايع بكند آب را. تيمم بكند، اين جايز نيست. حفظ ماء واجب است. حتّى اگر با وضو بود حين دخول الوقت نمى‏تواند وضويش را باطل كند. كه مى‏داند وضو نمى‏تواند بگيرد. بايد با آن وضو نماز را بخواند و بعد هر كارى كه مى‏خواهد بكند. بعد الوقت همين جور است. مسأله‏اش گذشت. جماعتى قبل الوقت هم گفتند همين جور است. ما چرا گفتيم قبل الوقت عيبى ندارد، گفتيم خب قبل الوقت تكليف به صلاة نيست تا حفظ قدرت بر او لازم بوده باشد حفظ قدرت بر طهارت مائيه. بعد از اين كه وقت داخل شد من واجد الماء هستم، مكلّف هستم صلاة را با آب اتيان كنم و قدرت هم دارم. تيمم مال لم تجدوا است كه قدرت نداشته باشد. بدان جهت بايد حفظ كند آب را. يا هم وضو بگيرد و نمازش را بخواند اول وقت. وضو داشته باشد، اين واجد وضو است. مراد از واجد الماء متمكّن از وضو است كه صلاة را مى‏تواند با وضو بخواند. اين مى‏تواند. نمى‏تواند به هدر برود. امّا قبل الوقت تكليفى نيست. چرا حفظ بكند؟ بله بدان جهت بعضى‏ها گفته‏اند اين صحيحه اطلاق دارد. لا ارا ان يجوز الى هذه الارض الّتى يوبق طينه. جايز نيست. يعنى نمى‏بينم اين را، صلاح نمى‏بينم، جايز نمى‏بينم كه ظاهرش لا ارا يعنى جايز نمى‏بينم. ان يعود الى هذا الارض الّتى يوبق طين. چه قبل الوقت بيايد، چه بعد الوقت بيايد. اين گفتند اطلاق دارد. روى اين حساب اگر قبل الوقت مى‏تواند آبى داشته باشد بايد حفظ كند. عرض مى‏كنم اين به نظر قاصر ما تمام نيست. چون كه آنى كه از دين است، تكليف وقتى كه فعلى شد در حقّ انسان، بايد او را انتصال كند. آنى كه از دين است بايد همين انسان بايد به تكليفش عمل كند. آن بعد الوقت است. و امّا قبل الوقت صلاة واجب نيست. وضو واجب نيست. وضو استحباب دارد به باب طهارت و استحباب نفسى. از دين اين جور نيست كه بايد وضو بگيرد يا آب را نگه بدارد. تمسّك به عام در شبهه مصداقيه است. دين يعنى احكام دين. انسان وقتى به زمينى داخل مى‏شود دين يا اعتقادات است كه اعتقادات به زمين سرما داخل شدن از بين نمى‏برد. يكى هم احكام عمليه است كه فروعات است. اين تضييع احكام عمليه است. تضييع احكام عمليه نمى‏شود. بله يك احتمال ديگر هم دارد. آن احتمال ديگر عبارت از قول آن جماعت است كه اين جور گفته‏اند. گفته‏اند كه تراب هم ندارد. تيمم هم ندارد. انسان بخواهد به زمينى برود كه نه متمكّن از غسل است نه متمكّن از وضو است و نه متمكّن از تيمم است اين جايز نيست. از اين جا راه‏هايى باز مى‏شود آن جا آنهايى كه مثلاً اهل قارّه‏اى هستند. آنهايى كه در قطبه‏اى زندگى مى‏كنند، آنها نمى‏توانند صلاة را در وقتش اتيان بكنند. چون كه شش ماه مى‏گويند شب است، شش ماه روز است. بدان جهت اينها صلوات را كه نمى‏توانند اتيان بكنند. بدان جهت واجب است از آن جا كوچ كنند. چون كه آن جا ماندن تضييع دين است.
روى اين اساس است كه اگر اين جورى است كه اصل متمكّن نمى‏شود به انتصال الدّين ولو قبل الوقت اگر نكند دينش ضايع مى‏شود. چيزهايى كه مثل صلاة است. عماد دينكم. صوم شهر رمضان است كه عمود بنى عليه الاسلام است و امثال اينها است بايد كوچ كنند. دليلش همين است. و آن هم صحيح است كما ذكروا. پس ملخّص كلام اين شد كه فاقد الطّهورين كسى كه آب ندارد يا فرض بفرماييد خاك ندارد، حجر ندارد، مطلق الارض ندارد، ادا او واجب نيست. امّا قضا واجب است كما ذكرنا. بعد صاحب العروه قدس الله نفسه الشّريف بعد از اين كه اصل مسأله را كه اساس مسأله است. اين را مى‏گويند امّهات المسائل. يعنى اين مسأله‏اى كه صاف كرديم، فروعات ديگر از اين حكمش معلوم مى‏شود. شروع مى‏كند به بيان آن فروعات.
مسأله اول را كه مى‏گويد، مى‏فرمايد و ان كان الاقوا كما علم جواز التيمم بمطلق الوجه الارض تيمم به مطلق وجه الارض جايز است. الاّ انّ الاحوط مع وجود التّراب احوط اين است كه اگر تراب بوده باشد، عدم التّعدّى عنه من غير فرقٍ تعدّى از او نكند. چون كه غير تراب محلّ اشكال بود. بعضى فقها اشكال كرده بودند سيد مرتضى...گفته بود كه فقط طهور تراب است كه در بعضى روايات هم بود كه تراب‏ها در آن جعلت على الارض مسجداً و ترابها طهوراً. ولو نبوى است. ولكن بود اين در روايات. روى اين اساس احتياط مستحب است. اقوا و ان كان الاقوا كما علم فتوا او است. ولكن احتياط مستحب اين است كه مع وجود التّراب عدم التّعدى است. تراب هم فرق نمى‏كند. خاك سفيد بشود، خاك زرد بشود، همين جور است. خاك‏ها مختلف است. خاك قرمز بشود. فرقى نمى‏كند اينها را. من غير فرقٍ فى التّراب بين اقسام التّراب من الابيض و الاسود و الاصفر و الاحمر. آن طرفهايى كه در قم ما مى‏نشينيم نزديك صفايه خاكهايش همه‏اش اصفر است. فرقى نمى‏كند. او باشد. يا اين يكى باشد. همه‏اش تراب هستند. كما لا فرق فى الحجر و المدر ايضاً بين اقسامهما. حجر سياه است، سفيد است، الوان است، فرق نمى‏كند. در مدر هم كه مدر همان كلوخ مى‏گويند ديگر. ترابى است كه سفت شده است و خشك شده است. فرقى نمى‏كند رنگش هر جور بوده باشد. ايشان مى‏فرمايد و مع فقد التّراب. تراب را تعدّى نكند احتياط مستحبى اين است. تراب نداشت. مع فقد التّراب الاحوط الرمد . را رمد تيمم بكند. ثمّ المدر. ثمّ با مدر با كلوخ تيمم بكند، ثمّ الحجر. حجر را به آخر بيندازد. با تمكّن از مدر نوبت به حجر نمى‏رسد. چرا اين را مى‏گويد؟ اين ترتيب كه در روايات نبود. اين فقيه اينها را از كجا استفاده كرده است. در روايات يا تراب را مى‏گرفتيم يا مطلق الارض را. اگر مطلق الارض مى‏گرفتيم همه يكسان بود. منتهى تراب احوط است. چون كه قائلين هستند كه آن كه يمكن يجوز التّيمم در حال اختيار فقط تراب است. اينها از كجا آمده‏اند؟ اينها از اين جا آمده‏اند كه گفتيم رمد به تراب صدق مى‏كند. آن بلادى كه خاكشان رمد است، در آن جاها همان تراب مى‏گويند. تراب را رمد. اين تراب اطلاق مى‏كند. تراب اراضى...تراب صدق مى‏كند. رمد چون كه عرفاً به او تراب اطلاق مى‏شود خصوصاً در جايى كه تراب نباشد، آن بلادى كه تراب نيست. فقط رمد است. مى‏گويند ترابنا رملٌ. اين تراب مى‏شود. مرتبه ثانى از تراب است. او گذشت.
بعد مى‏فرمايد ثمّ المدر. خب معلوم است كه مدر از حجر نزديك‏تر به خاك است. مدر همان خاك است. منتهى سفت شده است. به خلاف الحجر. آن حجر هم ولو از خاك است كما...فى محلّه. ولكن صورت خاكى ندارد. يعنى خاك سفت نيست. بلكه از اجزا زمين است كه از اجزا زمين است. تيمم به او جايز است. بدان جهت آنهايى كه تراب را مى‏گفتند، مى‏گفتند نمى‏شود مثلاً به حجر تيمم كرد در صورت تمكّن. لا يجوز فى حال الاختيار التّيمم على الغسل المتبوع. ايشان سابقاً فرمود كه تيمم به حجر اجس جايز است. و امّا بعد الاحراق و بعد الطّبخ. طبخ را اين جا فرمود. آن جا احراق فرموده بود در نقره و حجر. و امّا على الجسّ المطبوخ و الآجر و الخزف و الرماد خاكستر به اينها نمى‏تواند تيمم بكند. ايشان مى‏فرمود كانّ اينها از صورت ارضى خارج مى‏شوند. يعنى آنى كه سعيد است، وجه الارض است به او تيمم كرد، كانّ اينها را ديگر نمى‏گيرد. بعد اين جا يك كلمه‏اى دارد. درست توجه كنيد كه تطبيق مى‏كنم همين نكات است. دارد و ان كان من الارض مى‏گويد بر اين كه التّيمم على الجسّ المطبوخ و الآجر و الخزف و الرماد و ان كان الارض. اين و ان كان من الارض قيد رماد است. خاكستر اگر از زمين هم بوده باشد نمى‏شود سجده كرد. مى‏دانيد كه خاكستر تارتاً از خود زمين مى‏شود. مثل آن كوه‏هايى كه آتشفشانى مى‏كنند. آتش مى‏اندازند. خاكستر در بيرون جمع مى‏شود. نمى‏شود. ولو از ارض است. نمى‏شود سجده كرد. آنى كه از شجر است، از حطب است، او كه ربطى به سعيد ندارد. بدان جهت اين جا تقييد مى‏كند رماد را. يك قيد ديگر هم خواهد آمد. درست توجّه كنيد در اين مثال. و الرّماد و ان كان من الارض. و ان كان من الارض قيد رماد است. لكن فى حال الضّروره اگر آمديم كه تراب نيست، حجر هم نيست، جسّ نپخته هم نيست، فقط منحصر است به جسّ و اينها كه گفتيم. مى‏فرمايد اگر امر داير بشود كه از اينها انسان تيمم بگيرد يا اين كه از غبار كه مرتبه ثانيه است تيمم بگيرد، احوط جمع بين اينها است. اين احوط، احوط وجوبى است. ربطى ندارد به او. مى‏گويد بر اين كه در ما نحن فيه لكن فى حال الضّرورت بمعنا عدم...التّراب و المدر و الحجر الاحوط جمع بين التيمم باحد المذكورات ما ادا رماد الحطب كه رماد كه گفتيم رماد حطب را نمى‏گوييم. رماد حطب نمى‏شود با آنها سجده كرد و نحوه. و المرتبة التّاليه. رماد خود ارض بوده باشد آن عيبى ندارد. جمع مى‏شود به تيمم واقعى بين او، و ما بين مرتبه متأخّره كه غبار است او الطّين است. جمع بشود. درست توجّه كنيد يك كلمه‏اى هم بگويم. ايشان در ما نحن فيه رمل را نفرمود.
فرمود بر اين كه لكن فى حال الضّروره، ضروره را هم معنا كرد. بمعنا عدم وجدان التّراب و العدم وجدان المدر و عدم وجدان الحجر الاحوط الجمع. رمل را نفرمود. چرا نفرمود؟ اين هم مؤيّد اين است كه آن رمل داخل تراب است. بدان جهت وقتى كه اينها نشدند، آن وقت جمع بكند و مع عدم الغبار و الطّين. اگر آمديم غبار و طين ندارد. فقط همين‏ها است. آجر و خزف و اينها است. در اين صورت و مع عدم الغبار و الطّين الاحوط يعنى اين هم احوط وجودى است. التّيمم باحد المذكورات و الصّلاة فى داخل الوقت ثمّ اعادتها او قضائها. بعد از آن اگر در وقت پيدا شد اعاده كند. نشد در خارج وقت بايد قضا كند. اين فرمايش ايشان است. عرض كرديم سابقاً آن جس به واسطه پختن از ارض خارج نمى‏شود، عنوان ارض به او صدق مى‏كند، ولو از معادن است. چون كه صاحب العروه هم مسلكش اين است كه معدن مى‏شود به او تيمم كرد. ولكن بايد اسم ارض صدق كند. مثل فزّه، زهب، نفت، قير، به اينها نمى‏شود سجده كرد. ولو معدن هستند ولكن ارض صدق نمى‏كند. به خلاف حجر و جس و امثال ذالك. گفتيم وقتى كه اينها از اجزا ارضيه شدند، خب اسم الارض هم صدق مى‏كند. اينها فرض كنيد تراب اين نقره يا آن جسّى كه هست همان مسبوق آن حجر است بعد الطّبخ. وصل عوض شده است و وصل عوض شدن هم استحاله حساب نمى‏شود، كما ذكرنا.
بعد ايشان مسأله ديگر را مى‏فرمايد، يجوز التّيمم حال الاختيار على الحايط مبنى بالطّين. آن حايطى كه با گل درست مى‏شود. اين را مى‏دانيد كه سابقاً الان هم همين جور است. باغاتى را كه ديوار مى‏كشند، آجر يا لبن مصرف نمى‏كنند. براى اينها همان با طين يا با گل ديوار درست مى‏كنند كه گل را طبقه طبقه روى هم مى‏چينند، مى‏شود ديوار. مى‏گويد به آن حايط مى‏شود سجده كرد حتّى در حال اختيار. چون كه تراب است ديگر. خشك شده است. تراب خشك است. على الحايط المبنى بالطّين و الّبن. آن حايطى كه با آن خشت خامى كه درست مى‏كنند ابتداعاً، به او مى‏شود سجده كرد. و الآجر هم آجر. اذا تلى بالطّين. اين آجرى كه هست اذا تلى قيد آجر است. آن آجرى كه ديوار درست كردند، اگر گل مالى كردند مى‏شود تيمم كرد. چون كه به گلش كه خشك شده است تيمم مى‏كند و ذو اليد هم مى‏كند. اين سعيد است. عرض مى‏كنم بر اين كه اين در ما نحن فيه در حال اختيار مى‏شود اين نحو تيمم كرد، اين در موثّقه سماعه وارد است. موثّقه سماعه كه در صلاة الجنازه بود. در باب 21 از ابواب صلاة الجنازه، اين جور بود كه نقل مى‏كند كلينى قدس الله نفسه الشّريف روايت 5 است. عنه يعنى عن محمد ابن يحيى عن احمد ابن محمد ابن عيسى اين رواياتى كه قيد به احمد ابن محمد ابن عيسى دارد، از اينها استفاده كرديم كه محمد ابن يحيى از احمد ابن محمد كه نقل مى‏كند، نوعاً احمد ابن محمد ابن عيسى است. عن الحسين ابن سعيد عن اخيه الحسن كه گفتيم از برادرش نقل مى‏كند حسين، حسن ابن سعيد عن زرعة ابن محمد عن سماعه قال سألته عن رجلٍ مرّ به جنازةٍ و هو لا غير وضوءٍ. وضو ندارد. كيف يصنع؟ چه كار بكند؟ قال يضرب بيديه على حايط الّبن. آن حايطى كه خشت خام است، به او مى‏زند و تيمم مى‏كند. فاليتيمم به. به او تيمم مى‏كند. اين را بعضى‏ها گفته‏اند كه خب اين دليل مى‏شود كه به آجر نمى‏شود سجده كرد. بايد تراب بوده باشد. اين لبن از تراب است. نه گفتيم كه اين قيد غالبى هيچ وقت مطلقات را تقييد نمى‏كند. بحثش در اصول است. فرق ما بين قيد غالبى و قيد غير غالبى چيست؟ كجا ظاهر مى‏شود. اگر در خطاب يك خطابى باشد يا چند خطاب بوده باشد كه، مضمون همه يكسان است. همه مقيّد است به قيد غالبى. در اين مقيّد به قيد غالبى ما فقط به اين مقيّد اختصار مى‏كنيم. مى‏گوييم حكم را اين جا فرموده است. بايد اين قيد غالبى مدخليّت دارد در حكم. مگر يك قرينه‏اى براى تعدّى باشد. و الاّ اختصاص به موردش مى‏شود. اگر مطلقى، مقيّد به قيد غير غالبى بشود هم، خطاب ديگرى نباشد، غير الزخف مى‏گوييم حكم درباره مقيّد است. فرق قيد غالبى و غير غالبى در اين جا ظاهر نمى‏شود. فرقشان جايى ظاهر مى‏شود، مقابل اين مقيّد خطاب مطلق باشد. قيد با هم تنافى دارند. جاى اطلاق و تقييد است. اگر مطلق مقيّدش قيد غالبى شد، مطلق در اطلاقش مى‏ماند. بدان جهت خداوند متعّال كه مى‏فرمايد، ربائكم الّاتى فى حجوركم گفته‏اند نه ربيبه‏اى كه دخول به او نشده است او محرم است ولو پيش مادرش نباشد. داخل در آن حجره‏اى كه مادرش است نباشد. اصلاً در شهر ديگر باشد. چون كه در مقابل مطلقات داريم كه الرّبيبه حرامٌ. اين مطلقات كه در روايات است اين آيه تقييد نمى‏كند. چون كه غالبى است اين قيد. چون كه زنى كه شوهر مى‏كند و از شوهر قبلى دخترى دارد، از او جدا شده است آن دختر را جايى نمى‏برد. پيش شوهر ثانى‏اش مى‏آورد. چون كه آن ربائكم الّاتى دخلتم بهنّ خودش هم فى حجوركم، اين دخلتم بهنّ عيبى ندارد. قيدش معتبر است. ام را وقتى كه دخول كرد، آن بنتش حرام مى‏شود. ولكن فى حجوركم بودن قيد غالبى است. مدخليّتى ندارد. و امّا اگر قيد، قيد غالبى نشود، مطلق را تقييد مى‏كند. اين فرقشان فقط همين است. بدان جهت در ما نحن فيه اين كه مى‏گويد يتيمم على الحايط الّبن اين قيد، قيد غالبى است. چون كه غالباً آن خانه‏هايى كه توى ده هستند يا توى شهر هستند، آن زمان همين جور بود ديگر. لبن بود آن جا. آجر شى‏ء نادرى بوده باشد. به اين جهت مى‏گويد. بدان جهت هم مى‏گويد چون كه به حايط جنازه را مى‏آورند مردم، خاك را با پاهايشان ماليده‏اند. مكروه است از اين جور خاكى كه ماليده شده است تيمم گرفت. پس گفته است امام(ع) الحايط لبن. چون كه اين قيد، غير غالبى است، تقييد نمى‏كند اطلاقى كه در ساير روايات است كه مطلق الارض طهور است. يكى هم در صحيحه حلبى كه بعد از اين روايت است سئل ابو عبد الله (ع) ان الرّجل تدركه الجنازه و هو لا غير وضوءٍ فان ذهب يتوض‏ء فاتحة السّلام؟ قال يتيمم و يصلّى. اين يتيمم را تقييد نمى‏كند كه بايد به لبن بوده باشد. چرا؟ چون كه آن قيد، قيد غالبى بود. و الحمد الله ربّ العالمين.

آخرين مطالب حوزه علميه

مرور بخشها

دین

زندگی

جامعه

فرهنگ

دین

زندگی

جامعه

فرهنگ

تبیان، دستیار زندگی

در حال بار گزاری ....

همه

متن

فیلم

صدا

تصویر

دانلود

مرور بخشها دین زندگی جامعه فرهنگ

دین

زندگی

جامعه

فرهنگ

مرور بخشها

دین

زندگی

جامعه

فرهنگ