آية الله ابوالقاسم خزعلي،
تولد و دوران كودكي
آية الله ابوالقاسم خزعلي، در سال 1304 هجري شمسي در بروجرد، از توابع استان لرستان چشم به جهان گشود. پدرش مرحوم غلامرضا، به شغل ندافي روزگار مي‌گذراند و بسيار شيفته خاندان پيامبر (ص) بود؛ به گونه‌اي كه شبها فرزند خود را به روضه‌هاي مخفي و منبرهاي استادان با سواد آن روزگار مي‌برد تا بذر عشق و محبت به قرآن و اهل بيت : در دل و جان فرزندش شكوفه بزند.
اوضاع اقتصادي خانوادة آية الله خزعلي نابسامان بود تا آنجا كه مادرش، مرحوم ربابه، مجبور بود محصولات غذايي خانگي، از قبيل ترشي تهيه كند و آن را بفروشد تا كمكي براي مخارج خانواده باشد. آقاي خزعلي ده ساله بود كه به همراه خانواده و برخي از بستگان به مشهد مقدس مهاجرت كرد و در آنجا روزگار گذرانيد.
آية الله خزعلي، در 6 يا 7 سالگي به مكتب خانة محلة «سرسوزني» در بروجرد رفت. معلّم او فردي بود به نام «سيد جعفر شيرازي» كه در مسجد محلّه درس مي‌گفت. با هجرت به مشهد به دبستان رفت و پس از قبولي در امتحان، در كلاس چهارم ابتدايي مشغول به تحصيل شد و همواره از شاگردان نمونة كلاس بود. پس از پايان رساندن كلاس ششم ابتدايي، به دبيرستان رفت. در آن زمان در مدارس، زبان فرانسوي تدريس مي‌شد؛ وي نيز به فراگيري زبان فرانسه مشغول بود كه بعدها آن را رها كرد.
در سن 17 سالگي ـ هم زمان با سقوط حكومت رضاشاه و اشغال ايران از سوي متفقين ـ به كار نوشتن دخل و خرج مغازه‌اي و توزيع جنسها بين كسبه سرگرم بود تا از اين راه، به امرار معاش خانواده كمك كند كه ناگهان، بارقه‌هاي اشتياق به علوم حوزوي و تحصيل حوزة علمية مشهد دل و جانش را شعله ور ساخت؛ به گونه‌اي كه كار و كسب را وانهاد، به تحصيل علوم ديني روي آورد.
مقدمات را در حوزه مشهد فرا گرفت و براي تحصيل سطوح به سراغ استادان ممتاز آن ديار رفت. دو سال قبل از ازدواج راهي قم شد تا از محضر بزرگان آن شهر مقدس نيز بهره گيرد و براي نخستين بار در درس خارج فقه آية‌الله بروجردي (ره) و خارج اصول امام خميني (ره) حاضر شد كه اين مسأله تا سالها ادامه داشت. همچنين وي در زمينة فلسفه و تفسير نيز از استادان بسياري در حوزه علميه قم بهره برد.
آية الله خزعلي در طول دوران تحصيل خود از محضر استادان ممتاز و وارستة بسياري بهره برده است. نخستين استاد وي، مرحوم سيد جعفر شيرازي بود كه در مكتب خانه به ايشان قرآن و مسائل مذهبي را آموخت. وي از اينكه نخستين استادش يكي از فرزندان پاك حضرت زهرا 3 بوده اظهار خرسندي مي‌كند و آن را به فال نيك مي‌گيرد.
با شروع به تحصيل در حوزة مشهد، صرف و نحو را نزد شيخ علي اكبر دامغاني فرا گرفت و كتاب مغني اللبيب را نزد محقق قوچاني خواند. معالم و لمعه و قوانين را نزد سيد احمد يزدي آموخت. رسائل، مكاسب و كفايه را نزد مرحوم شيخ هاشم قزويني و بخشي از كفايه را نزد شيخ مجتبي قزويني فراگرفت. اين دو، از استادان ممتاز حوزه علميه مشهد در علم و عمل بودند كه آثار علمي و معنوي ايشان، هنوز در ميان شاگردانشان و در رشد و تعالي حوزه علميه مشهد باقي است.
آية الله خزعلي در قم، در درس خارج فقه آية الله بروجردي (ره) و درس خارج فقه حضرت امام خميني (ره) شركت كرد. وي همچنين مدتي در درس آية الله بهجت حاضر شد و از محضر اين مرد بزرگ نيز كسب فيض كرد. در بخش فلسفه، اشارات را نزد مرحوم حاج شيخ جواد خندق‌آبادي تهراني خواند و در درس منظومه و اسفار علامه طباطبايي حاضر شد.
آية الله خزعلي در دوران تحصيل و مبارزه با طلاب و فضلاي بسياري همراه بود كه از ميان آنان مي‌توان به شهيد آية الله مطهري، شهيد آية الله بهشتي و آية الله رباني شيرازي اشاره كرد.
آية الله خزعلي در سالهاي تحصيل و مبارزه خدمات فرهنگي و علمي شاياني به جامعه اسلامي ارزاني داشته است. مهم‌ترين خدمت فرهنگي ايشان در دورة طاغوت، تنوير افكار عمومي و آگاه كردن جوانان مستعدّ و انقلابي از خطرهاي موجود، همچون جريانهاي التقاطي و تز اسلام منهاي روحانيت و مبارزه با جريان روشنفكري غير متعهّد بود. وي در سخنرانيهاي خود همواره بر اسلام ناب و اصيل پاي مي‌فشرد و جوانان را به اُنس با علما روحانيّت شيعه و پرهيز از فراگيري اسلام از دست ديگران دعوت مي‌كرد.
در زمينة فعاليتهاي علمي، تنها اثري كه از وي به چاپ رسيده، تفسير سورة فاتحة الكتاب است. همچنين او بر شعرهاي عينيّه ابن ابي الحديد دربارة اميرمؤمنان 7 شرحي نگاشته است و در زمينه‌هاي قرآني نيز تلاشهايي انجام داده است. بيشتر مطالعات و فعاليتهاي ايشان دربارة قرآن و نهج البلاغه است.
بخش زيادي از زندگي آية الله خزعلي به مبارزه با رژيم طاغوت مصروف شده است. او در فاجعه مسجد گوهرشاد در مشهد، نوجواني ده ساله بود كه فرداي حادثه، با پدرش در محل حاضر شده بود و خود مي‌گويد فجايع رژيم پهلوي چنان بود كه بر من تأثير گذاشت و آن شب، تب كردم! از آغازين حركتهاي ايشان در مبارزه بر ضد رژيم شاه، تبليغ در رفسنجان و افشاي ماهيت شاه بر سر منبر بود كه به دست‌گيري ايشان و تبعيد به گناباد انجاميد.
در ماجراي انجمنهاي ايالتي و ولايتي، آية الله خزعلي همواره در كنار امام (ره) بود و از جمله، حامل پيام ايشان براي علماي نجف آباد شد. همچنين وي در هيجدهم فروردين ماه 1343 به ديدار امام رفت. امام (ره) به تازگي آزاد شده بود و روزنامه اطلاعات در آن زمان مطلبي نوشته بود مبني بر اينكه امام با دستگاه شاه كنار آمده و آزاد شد.
اين مطلب باعث تأثر امام شده بود در جلسه‌اي كه چند روز بعد در فيضيه تشكيل شده بود، آية الله خزعلي به دستور امام بر سر منبر رفت و ماهيّت كذب مطلب روزنامه اطلاعات را افشا كرد. اين سخنراني، در آن روزگار، به دليل حماسي و مستحكم بودن، مشهور شد.
آية الله خزعلي در طول دوران رژيم شاه، يك بار در زندان قزل قلعه زنداني شد و سه بار تبعيد شد. تبعيد نخست ايشان به گناوه و دامغان بود كه سه سال به طول انجاميد. تبعيد دوم به زابل بود و در تبعيد سوم پنهان شد و روي نشان نداد. در اين زمان بود كه حضرت آيت الله خامنه‌اي در مخفيگاه به ديدار ايشان رفته و با هم از نزديك آشنا شدند.
آية الله خزعلي در گزارشهاي ساواك، روحاني افراطي، اخلال گر طرفدار خميني ناميده شده بود. در تبعيد سوم وي پنهان شده بود تا ساواك نتواند او را دستگير كند. در اين هنگام خبر شهادت فرزندش در قم به دست او مي‌رسد. آية الله خزعلي در تشييع جنازة فرزندش شركت مي‌كند. او هرگز در تشييع فرزندش، اشك نريخت و خدا را در آن مصيبت سپاس مي‌گفت.
امضاي آية الله خزعلي در بسياري از بيانيه‌ها در مرجعيت امام (ره) و لزوم مبارزه با رژيم شاه به چشم مي‌خورد. همچنين وي در دوره طاغوت، همكاري نزديكي با جامعة مدرسين حوزة علميه قم و اعضاي آن داشته است و در مبارزات آن مركز با رژيم شاه به طور جدي شركت مي‌كرده است.
از ديگر فعاليتهاي او در پيش از انقلاب اسلامي، حمل پيامهاي امام (ره) به آية الله سيد كاظم شريعتمداري و همچنين دريافت پاسخ آية الله شريعتمداري به امام(ره) بوده است.
حضرت آية الله خزعلي پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز فعاليتهاي گسترده‌اي براي پيشبرد انقلاب انجام داده است. وي در اين سالها، همواره يار صديق امام خميني (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامي، حضرت آية الله خامنه‌اي بوده و همواره مردم را به پيروي از ولايت مطلقة فقيه، و شناخت هوشمندانة توطئه‌هاي دشمن و نيز مبارزه با خط نفاق تشويق مي‌كرده است.
آية الله در طول دوران جنگ تحميلي بارها در جبهه‌ها حضور يافت و همواره ماية دلگرمي رزمندگان اسلام بوده است.
برخي از مسؤوليتهاي ايشان پس از انقلاب اسلامي به شرح زير است:
ـ عضويت در مجلس خبرگان قانون اساسي؛
ـ عضويت در مجلس خبرگان رهبري در سه دوره متوالي به نمايندگي از مردم استان خراسان؛
ـ عضويت در شوراي نگهبان قانون اساسي.
