تبیان، دستیار زندگی
اصول فقه مقارن ( مقایسه اى ) یا اصول فقه تطبیقى ، علمى است که به جمع آورى آرا و مبانى اصولى عالمان مذهب یا مذاهب مختلف اسلامى ، به منظور سنجش ، ارزش گذارى و گزینش نظر برتر، مى پردازد .
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اصول فقه مقارن

اصول فقه
اصول فقه مقارن ( مقایسه اى ) یا اصول فقه تطبیقى ، علمى است که به جمع آورى آرا و مبانى اصولى عالمان مذهب یا مذاهب مختلف اسلامى ، به منظور سنجش ، ارزش گذارى و گزینش نظر برتر، مى پردازد .

( دانش پیرامون قواعد استنباط احکام، با رویکرد تطبیق بین آرا و مذاهب )

اصول فقه مقارن ( مقایسه اى ) یا اصول فقه تطبیقى ، علمى است که به جمع آورى آرا و مبانى اصولى عالمان مذهب یا مذاهب مختلف اسلامى ، به منظور سنجش ، ارزش گذارى و گزینش نظر برتر، مى پردازد .

علم جمع آورى ، بررسى و مقایسه دیدگاه هاى فقهى و یا اصولى، از قدیم با عنوان " علم الخلاف " میان فقها و اصولیون مطرح بوده است .

 البته برخى معتقدند " علم المقارنه " و " علم الخلاف " با یک دیگر تفاوت دارند ؛ در ذیل ، به سه نظریه در این باره اشاره مى شود:

1 ـ " علم الخلاف " تنها به گردآورى آراى عالمان مى پردازد ، ولى " علم المقارنه " افزون بر آن ، به سنجش ، ارزش گذارى و انتخاب نظر برتر مى پردازد ؛

2 ـ در " علم الخلاف " تنها به اختلاف میان عالمان پرداخته مى شود ، ولى " علم المقارنه " هم به نظریات اختلافی و هم به موارد اتفاق مى پردازد ؛

3 ـ در " علم الخلاف " با این پیش فرض به سنجش دیدگاه ها پرداخته می شود که نظریات مخالف ، رد و از نظریه هاى موافق دفاع گردد ، اما در " علم المقارنه " چنین پیش فرضى وجود ندارد و شخص تنها به دنبال کشف حقیقت و نظر برتر است .

به نظر مى رسد " علم الخلاف " و " علم المقارنة " یک علم است و این دیدگاه ها در حقیقت، مربوط به سیر تحول آن می باشد . (1)

اصطلاحات فقه مقارن

جمهور العلما: در فقه شیعه، به معنای «فقهای شیعه و سنی» است لیکن در فقه اهل سنت به معنای «فقهای مذاهب اربعة اهل سنت» به کار می رود.

علماء الجمهور: علمای اهل سنت.

اصول (در اصطلاح حنفیه): کتابهایی که محمد بن حسن شیبانی از ابوحنیفه نوشته است.

زیادات (در  اصطلاح حنفیه): مستدرکهایی که بر کتبِ محمد بن حسن شیبانی نوشته شده است.

سنت (در  اصطلاح حنفیه): در برابر فریضه است، یعنی با دلیل ظنی ثابت شده است.

فریضه (در  اصطلاح حنفیه):واجبی که با دلیل قطعی اثبات شده باشد.

فقه مقارت و تقریب مذاهب

فقه مقارن می تواند در تقریب مذاهب اسلامی و نشان دادن ارای برتر سهمی فراوان داشته باشد، همانگونه که در زدودن عصبیتهای مذهبی و قومی مؤثر است.

شیخ محمود شلتوت از پایه گذاران تقریب بین مذاهب گفته است:

هنگام بررسی قانون احوال شخصی مربوط به خانواده، برخی از ارای عالمان شیعه را بر رای عالمان اهل سنت ترجیح دادم... به جهت قوت استدلال و منطق درست... من این مقارنه و سنجش را وظیفه دینی خویش می دانم. زیرا ما در پی یافتن حکم صحیح اسلامی هستیم و آنچه که به حق و واقع نزدیکتر است.

و ملاحظه فقه جعفری در تحقق این هدف ضروری است.» (2) از این رو ایت آیت الله العظمی بروجردی ره معتقد بود: «فقه شیعه باید همراه با آگاهی از نظریات و افکار دیگران باشد. فقه باید از حالت اختصاصی به فقه تطبیقی و مقارن تبدیل شود و فقیه باید بر ارای گذشتگان، اعم از فقهای اهل سنت و شیعه، رجوع کند و مساله را مطرح سازد. (3)

«فقه مقارن » دارای سه قلمرو است که توجه به هر سه و احیای آنها در تحقق هدفهای یادشده ضروری است.

1 مقارنه بین مذاهب اسلامی،

2 مقارنه بین فقه اسلامی و حقوق وضعی، 3

مقارنه بین فقه اسلامی و ادیان دیگر.


منبع:

1.     محمد تقی طباطبایی حکیم، الاصول العامه للفقه المقارن ص 41

2.     دروس فی الفقه المقارن، محمدابراهیم الجناتی، قم، مجمع الشهید الصدر، ص 98، به نقل از: مجله رسالة الاسلام.

3.      مجله حوزه، ش 44-43، ص 177-176، مصاحبه با آیت الله جعفر سبحانی.

تهیه و فرآوری : جواد دلاوری ، گروه حوزه علمیه تبیان