وقتی فرشتگان می خندند
آنگاه که در ترنم شبانگاهان به ندای معبود لبیک گویند فرشتگان از شادی وصالشان می خندند
آيت الله ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي (ره):
ايشان در( اسرار الصلواة ) مي فرمايد: استادم ملا حسنعلي همداني ، به من فرمود:فقط متهجدين و شب زنده داران هستند كه به مقاماتي نائل مي گردند و غير آنان هيچ جائي نخواهند رسيد.»[1].
آيت الله قاضي (ره):
اما نماز شب پس هيچ چاره اي و گريزي براي مؤمنين از آن نيست، و تعجب از كسي كه مي خواهد به كمال دست يابد و در حالي كه براي نماز شب قيام نمي كند و ما نشنيدهايم كه احدي بتواند به آن مقامات دست يابد مگر به وسيلهي نماز شب. برشما باد به قرائت قرآن كريم در شب باصداي زيبا و غم انگيز پس آن نوشيدني و شراب مؤمنان است.»[2]
استاد شهيد مطهري(ره):
ما يك سلسله لذتهاي معنوي داريم كه معنويت ما را بالا مي برد. براي كسي كه اهل تهجد و نماز شب است جزو صادقين و صابرين و مستغفرين بالاسحار باشد ، نماز شب لذت و بهجت دارد، آن لذتي كه يك نفر نماز شب خوان حقيقي و واقعي از نماز شب خودش مي برد وآن لذتي كه از آن « يارب يارب » گفتنها مي برد، هيچ وقت يك آدم عياش كه در كاباره ها مي گردد احساس نميكند.»[3]
حضرت امام خميني (ره):
نماز شب حضرت امام (ره) از اوائل جواني تا زمان رحلت ايشان اصلاً ترك نشد. ايشان در هرحال، در صحت در زندان، در خلاصي، در تبعيد، حتي بر روي تخت بيمارستان قلب هم نماز شب مي خواند. [4]حضرت امام (ره) همواره برنامهي منظمي در امر زيارت، عبادات، اعمال مستحب و تلاوت قرآن داشتند هيچ گاه از اذكار و تواقل و مستحبات غافل نمي ماند و حتي در حال قدم زدن تسبيح در دست ذكر و زيارت مي خواندند. فرزند امام مي گفت : شبي در ماه رمضان من در پشت بام خوابيده بودم، بلند شدم ديدم كه صدا مي آيد و بعد متوجه شدم كه آقاست، كه در تاريكي در حال نماز خواندن است و دستهايش را به طرف آسمان دراز كرده و گريه مي كند... » .[5]
شيخ انصاري(ره): عباداتي كه شيخ از سن بلوغ تا آخر عمر به آنها ادامه مي داد، گذشته از فرائض و نوافل شبانه روزي و ادعيه و تعقيبات، عبارت بودهاند از؛ قرائت يك جزء قرآن و نماز حضرت جعفر طيار و زيارت جامعه و عاشورا در هر روز»[6].
علامه طباطبائي(ره):
يكي از شاگردان ايشان مي گويد: علامه در مراتب عرفان و سير و سلوك معنوي مراحلي را پيموده بود. اهل ذكر و دعا و مناجات بود در بين راه كه او را مي ديدم مرتب ذكر خدا بر لب داشت. در جلساتي كه در محضرشان بوديم، وقتي جلسه به سكوت مي كشيد، ديده مي شد كه لبهاي استاد به ذكر خدا حركت مي كرد. به نوافل مقيد بود و حتي گاهي ديده مي شد كه در بين راه مشغول خواندن نماز نافله است. شبهاي ماه رمضان تا صبح بيدار بود، مقداري مطالعه مي كرد و بقيه را به دعا و قرائت قرآن و نماز واذكار مشغول بودند...» .[7]
ملا هادي سبزواري (ره):
در شرح حال او نوشتهاند: «هر شب در زمستان و تابستان و بهار و پائيز ثلث آخر شب را بيدار بودند و در تاريكي شب عبادت مي نمودند تا اول طلوع آفتاب...» [8]
مرحوم آخوند خراساني (ره): مؤلف كتاب «حيوةالاسلام» مي نويسد: نوافل شبانه روزي از آن جناب فوت نمي شد، لكن نه صرف اداي تكليف باشد بلكه روح جذبهي حق از عباداتش هويدا بود. يكي از همسايگان آن جناب مي گفت؛ بام خانهي ما متصل به بام خانهي ايشان بود و ايشان در سجده شان، يك سوز و گداز و نالهي دلخراشي داشتند كه هر قسيّ القلب مي شنيد، محال بود كه منقلب نشود، گويا محب واصلي است كه داد از زمان فراق دارد و يا عبد جنايتكاري است كه اين همه خوف و اضطراب دارد. [9]
حاج جواد آقا ملكي تبريزي(ره):
مرحوم ملكي (ره) شبها كه براي تهجد و نماز شب به پا مي خاست، ابتدا در بسترش مدتي صدا به گريه بلند مي كرد؛ سپس بيرون مي آمد و نگاه به آسمان مي كرد و آيات «ان في خلق السموات والارض...» (190 تا 194 آل عمران) را ميخواند و سر به ديوار مي گذاشت و مدتي گريه مي كرد و پس از تطهير نيز كنار حوض مدتي پيش از وضو مي نشست و مي گريست و خلاصه از هنگام بيدار شدن تا آمدن به محل نماز و خواندن نماز شب چند جا مي نشست و بر مي خواست و گريه سر مي داد و چون به مصلايش مي رسيد ديگر حالش قابل وصف نبود.[10]
آيت الله سيد محمد باقر درچهاي(ره):
گويند كه مرحوم آيت الله سيد محمد باقر درچهاي، استاد آيتالله بروجردي و ميرزاي نائيني و آقا نجفي قوچاني و ... در قنوت نماز شب، دعاي ابو حمزهي شمالي را با حالت ايستاده، مي خواندند.[11]
ملا صدرا (ره): اين محقق ژرف انديش كه از نوادر زهّاد و عباد و پيروان حقيقي شريعت محمدي است چندين بار پياده به مكه مشرف شد و هنگامي كه براي هفتمين بار، با پاي پياده راه حج مي پيمود در بصره بدرود حيات گفت. [12]
شيخ مفيد(ره): «ابو يعلي جعفري كه داماد مفيد و يكي از شاگردان اوست، گفته است كه مفيد شبها مختصري مي خوابيد و باقي را به نماز يا مطالعه يا تدريس و يا تلاوت قرآن مجيد مي گذرانيد ...» .[13]
آيت الله قاضي(ره):
آيت الله كشميري(ره) مي فرمود: در ايامي كه در نجف خدمت مرحوم قاضي مشرف مي شدم گاهي به منزلشان كه مي رفتم مي ديدم ايشان در سجده هستند و آن قدر سجده را طولاني مي ساختند كه من خسته شده و از منزل بيرون مي آمدم.[14]
شهيد مطهري:
«قبل از خواب، 20 دقيقه الي نيم ساعت قرآن مي خواندند و حدود ساعت 10 مي خوابيدند، از 5/2 بعد از نصف شب به نماز شب و مناجات مي ايستادند. مناجاتهاي عجيبي داشتند» )به نقل از خانم ايشان)[15].
آيت الله العظمي بهجت (حفظه الله):
آيت الله شيخ جواد كربلائي مي گويد: جناب آيت الله بهجت در جديت در نماز شب و گريه كردن در نيمه هاي شب مخصوصاً شبهاي جمعه كوشا بودند يكي از علماء و مشاهير به من فرمودند كه : شب جمعه در مدرسه سيد (ره) در نجف اشرف در نيمه شب بنده شنيدم با صداي حزين و ناله وگريه در حالي كه سر به سجده گذاشته بود مكرّراً به حق تعالي عرضه مي داشت: «الهي و ربّي من لي غيرك، أسئله كشف ضري والنظر في امري»[16].
تنظیم برای تبیان :حسن رضایی گروه حوزه علمیه
مهدي رحيمي
[1] . حيات عارفانه فرزانگان ـ ص73 ، حسن صدري مازندراني ـ ( انتشارات ميراث ماندگار ـ اول / 1380) ( به نقل از اسرار الصلوة ميراز جواد آقا ملكي تبريزي ص293 )
[2] . اسوة عارفان (گفته ها و ناگفته ها دربارهي عارف كامل علامه سيد علي آقا قاضي تبريزي )ـ ص137 و 138 ، صادق حسن زاده ـ محمود طيار مراغي ، (انتشارات مؤمنين ـاول/ 78)
[3] . سيماي فرزانگان ص 218
[4] . سرگذشتهاي ويژه از زندگي حضرت امام خميني(ره) ـ ج2ـ ص51- مصطفي وجداني ـ ( چاپ چهاردهم/ 74ـ انتشارات پيام آزادي)
[5] . سيماي فرزانگان/ ص159.
[6] . سيماي فرزانگان ص 162.
[7] . همان/ ص 163.
[8] . همان/ ص164.
[9] . همان/ ص169.
[10] . همان / ص222.
[11] . حيات عارفانهي فرزانگان ـ ص45.
[12] . سيماي فرزانگان ص164و 166.
[13] . سيماي فرزانگان ص172.
[14] . اسوهي عارفان ـ ص160.
[15] . سرگذشتهاي ويژه از زندگي استاد شهيد مطهري ـ ج2 ـ ص111 ـ( شوراي نويسندگان) ـ ناشر: مؤسسه ي نشر و تحقيقات ذكر .
[16] . فرياد گر توحيد ، عارف كامل حضرت آيت الله العظمي بهجت ـ ص 148- تهيه و تنظيم: مؤسسة تحقيقاتي فرهنگي اهل بيت عليهم السلام ناشر : مؤسسه فرهنگي انتشاراتي انصاري. (چاپ دوم ـ78 )
