تبیان، دستیار زندگی
مرحوم علامه محمدتقی اشراقی قمی دارای مقام اجتهاد، و در حقیقت در هر علم و فنّی از فقه، اصول، كلام، حكمت، فلسفه، منطق و عرفان، حایز آن مقام منیع بود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مورد اعتماد آیةالله حایری

علامه محمد تقی اشراقی

علامه محمد تقی اشراقی

مرحوم علامه محمدتقی اشراقی قمی دارای مقام اجتهاد، و در حقیقت در هر علم و فنّی از فقه، اصول، كلام، حكمت، فلسفه، منطق و عرفان، حایز آن مقام منیع بود.

طلیعه

شهر مقدس قم در طول هزار و سیصد سال اخیر، از بزرگترین مجامع علمی و مذهبی شیعه به شمار می رفته است. خاندان های بزرگی در جوار حرم ملكوتی حضرت فاطمه معصومه(س) سكونت گزیدند.

شهرت عمده این شهر به دلیل درخشش عالمان بزرگی است كه از این شهر برخاسته، و آثار علمی و دینی بسیار از خود به یادگار گذاشته اند. كافی است گفته شود تنها شیخ صدوق، در حدود سیصد كتاب ارزشمند از خود به یادگار گذاشته است. خاندان بزرگ اشراقی، معروف به «ارباب» یكی از خانواده های پربركت شهر مقدس قم است.

بزرگانی از این خاندان در قالب فقیه، نویسنده، شاعر، واعظ ادیب و... ظهور كرده اند. یكی از آن مردان بزرگ كه نادره شهر مقدس قم بود و با كوشش و تلاش وی، خدمات بزرگ دینی و اجتماعی صورت گرفت، حكیم متكلّم، فقیه محدّث، ادیب شاعر، نویسنده خوش ذوق، مبلّغ خوش بیان و در عین حال كشاورز نمونه، شیخ محمدتقی اشراقی است.1

از منظر بزرگان

مرحوم میرزا علی اكبر فیض، مؤلف محترم تذكره شعرای قم، در شرح حال محمدتقی اشراقی آورده است:

ارباب، (داهیة الدهر، نابغة الزمان، طلیق اللّسان، رشیق البنان، اللّوزعی الّلامعی، محمدتقی ارباب، خلف الصدق حسنعلی بیك كه در قریحه نظم و سلیقه نشر و انارت رأی و كفایت معضلات و كفالت امورات و خُبرت در عمل فلاحت و دانایی به رساتیق و مزارع حومه ولایت و تنقیح حساب و تشخیص جمع و تلخیص....

دیوانی این شهر (قم) واحدی است بی ثانی.... چنانچه هیچ یك از حكّام بی مدد یراع سحر ابداعش مؤونت (یاری) و تمكن تنقیح حساب مزروعی و تبین عوارضات دیوانی را ندارند....2

مؤلف محترم كتاب گرانسنگ الوقایع والحوادث چنین می نویسد:

«مرحوم اشراقی از گویندگانی بود با سرمایه علمی، و در جهات اخلاقی فردی نمونه، و عنصری صریح، با شهامت، فداكار، شجاع، بی تملق، متواضع، باوقار، خادم، مستقیم، محكم، مروج، بی پروا در سخن گفتن، غیر قابل نفوذ، آزادمنش، منظّم، خوش سلیقه، مبارز شیردل، روشن دل، پاك سرشت و به طور كلی نمودار اخلاقی عالی اسلام به شمار می رفت....

هرگز تن زیر بار پول و مقام نمی داد. از مقامات مادی حساب نمی برد، باكمال شهامت نقاط ضعف و علل بدبختی جمعیّت را یادآوری نمود، و در همین راه علم و جان را فدای حق گویی كرد.»3

مرحوم شریف رازی:

مرحوم علامه محمدتقی اشراقی قمی دارای مقام اجتهاد، و در حقیقت در هر علم و فنّی از فقه، اصول، كلام، حكمت، فلسفه، منطق و عرفان، حایز آن مقام منیع بود. وی از زمان مرحوم آیةالله حایری، تدریس فقه، اصول، كلام، حكمت و تفسیر را با بیانی شیرین به عهده داشت.

میرزا شهاب الدّین اشراقی:

علامه اشراقی، پدر بزرگوارم «با آن حنجره دلنشین و با آن لطافت طبع، قریحه سرشار و افكار تازه، حقیقتاً نمونه بود كه وجودش فریاد، (لقد خلقنا الانسان فی احسن تّقویم) می زد. و در نمك زار قم و محیط ساكت و آرام، مردی چنین شجاع و عالمی این گونه رشید و ناطقی اینسان دلسوز و فداكار، اگر پرورش یافت، جز اینكه اذعان كنیم عنایت الهی و اشراقات خاصه او، اشراقی را تربیت كرده، راه دیگری نداریم.

گرچه دست تربیت استادی چون علامه، پدرش آیةالله حاج میرزا محمد ارباب، و آیةالله حایری (مؤسس) دخالت تام در پرورش علامه فقید داشته و حوزه روحانیت قم كه باغستانی است پرمیوه، برای پروراندن همچو وی كافی است؛

اما این همه غیرت، رشادت، فداكاری، نوای دلنشین، حمیّت و رأفت، با ذوق سرشار، و بدایع افكار، مهارت در فقه، اصول، فلسفه، تفسیر و عرفان، مكتب دیگری می خواهد و عنایت بالاتری... اشراقی چون نیّری تابان، ستارگان علم و دانش را با جاذبه بیان، ضمیر پاك و فضیلت بی نهایت خود، در جلسه درس پرفیض تفسیر، حكمت، اصول و فقه به گرد خویش جمع كرده و معنویتی بس ارزنده به حوزه علمیه قم می داد.

میرزا مورد اعتماد آیةالله حایری

در سال 1354 ق. فیلسوف معروف هندی كه مانند گاندی پیشوا و رهبر بزرگ هندوها و مورد تجلیل و توجه مردم هندوستان بود وارد قم شد و مرحوم آیةالله حایری افاضل آن روز كه از زعما و مراجع عالیقدر بودند، مانند آیةالله حاج میرزا خلیل كمره ای و آیةالله مرعشی نجفی و مرحوم اشراقی واعظ را به دیدن وی فرستادند.


پی نوشتها :

1 تذكره سخنوران قم، ص 274، محمدعلی مجاهدی

2 تذكره سخنوران قم، ص 275، مستوفی؛ شرح زندگانی من، ج 1، ص 699 - 700 .

3  گنجینه دانشمندان، ج 1، ص 255 .

منابع :

1-  کتاب گنجینه دانشمندان

2-  کتاب ستارگان حرم

تهیه و فرآوری: فریادرس گروه حوزه علمیه