نماز شب از سن تکلیف

گاهی یک خاطره و یا داستان از سیره و روش یکی از علمای بزرگ ما به اندازی روح و جان را سیقل می دهد و انگیزه ایجاد می کند که شاید در ده ها جلسه موعظه و اخلاق چنین اتفاقی نیفتد.

به راستی سیره و روش و سیر و سلوک علمای پاراسا و فقهای متقی ما ستودنی و بسیار تاثیر گذار است. کسانی که آوازه شان سراسر تاریخ اسلام را فرا می گیرد و شهره تقوا و زهدشان کوچک و بزرگ را به خود متوجه می کند.

این راه و روش و تقید از آنها انسانهای وارسته ای ساخته بود که پیوسته در آسمان حوز های ما میدرخشیدند. بی شک برای رسیدن به این کمالات و مقامات مقدماتی هست که تا آنها اتفاق نیفتد، دستیابی به مقصد و هدف اتفاق نخواهد افتاد.

یکی از مهمترین و برجسته ترین این مقدمات اهتمام و اهمیت زیاد به نماز و خصوصا نماز شب است. در اهمیت این عباد سخن زیاد گفته شده و کتابهای فراوانی نوشته شده است.

 اما شاید اگر بخواهیم در یک کلام اهمیت آن را بیان کنیم کافی باشد که از آیه 79 سوره مبارکه اسرا نام ببریم. ( وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَىٰ أَنْ یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا. و پاسى از شب را براى عبادت و بندگى بیدار باش كه این افزون [بر واجب ،] ویژه توست ، امید است پروردگارت تو را [به سبب این عبادت ویژه] به جایگاهى ستوده برانگیزد .)

کمی دقت و گشت و گذار و تورق در میان روایات ما نیز این مطلب را به خوبی روشن می کند که شاید مهمترن عبادت مستحبی از دیدگاه شرع مقدس اسلام, نماز شب باشد.

اگر بخواهید در این زمینه در رویات ما تحقیق کنید با دریایی از کلمات گهربار و زیبای ائمه اطهار در این زمینه مواجه خواهید شد که هر کدام به نحوی مخاطب را برای انجام این عبادت تشوین و ترغیب می کند.

در این نوشتار به گوشه ای از زندگی این عارفان وارسته و اهتمامشان به این عبادت عاشقانه خدمت شما خوانندگان گرامی ارائه می شود.

1- تهجد و شب زنده دارى (حضرت آیت الله طبرسى)

عالمان راستین كه وارثان به حق پیامبران (علیه السلام) مى باشند هیچ گاه از این فضلیت بزرگ شب زنده دارى و عبادت شبانه بى بهره نبوده اند.

مرحوم حضرت آیت الله طبرسى (رح) بنابر نقل فرزندان بزرگوار و دوستان و بستگان ، به تهجد و نماز شب اهمیت خاصى مى داد و غیر از نماز شب به نوافل دیگر نیز اهتمام داشت . ایشان از باب تذكر به طلاب و روحانیون توصیه مى كرد كه : ((از نوافل غفلت نكنید كه این مال اهل علم است . عوام فقط به واجب اكتفا مى كنند.))(1)

2- ((قال )) یا ((حال )) (میرزا على آقا شیرازى)

هر وقت میرزا على آقا شیرازى به قم مى آمد، علماى طراز اول قم با اصرار از او مى خواستند كه منبر برود و موعظه نماید. منبرش بیش از آنكه ((قال )) باشد ((حال )) بود. از امامت جماعت پرهیز داشت .

سالى در ماه مبارك رمضان ، با اصرار زیاد او را وادار كردند كه این یك ماهه در مدرسه ((صدر اصفهان )) اقامه نماز جماعت كند. با این كه مرتب نمى آمد و قید منظم آمدن سر ساعت معین را تحمل نمى كرد، جمعیت بى سابقه اى براى نماز جماعت شركت كردند. وقتى شنید نماز جماعت مساجد اطراف خلوت شد، ایشان هم دیگر ادامه ندادند.(2)

3- مناجات خمسه عشر در سجده (مرحوم ملامحمد برغانى)

مرحوم ملامحمد برغانى (رض) در حالى كه هنگام سحر در محراب عبادت مشغول خواندن مناجات ((خمس عشره )) در سجده بود به دست فرقه بابیه به شهادت رسید. مكرر دیده مى شد كه این شهید بزرگوار در فصل زمستان ، در حالى كه به شدت برف مى بارید به پشت بام مسجد مى رفت و مشغول تضرع و مناجات مى شد و با حالت ایستاده دست ها را به سوى آسمان بلند مى كرد، تا این كه برف ، سراسر قامت مباركش را سفید پوش مى كرد(3) .

4- نماز شب از سن تكلیف (علامه مطهرى)

در شرح حال علامه مطهرى نوشته اند: او همیشه با وضو بود و به این كار توصیه مى كرد، نسبت به انجام فرایض فرزندان خود را نظارت دقیق داشت ، بعد از نماز مغرب و عشا سجده هاى طولانى به جا مى آورد و از سن تكلیف به بعد، هیچ گاه نماز شبش ترك نشد(4) .

5- مسجد سهله (شیخ آقا بزرگ)

علامه شیخ آقا بزرگ تهرانى (رح) شب چهارشنبه هر هفته ، پیاده از نجف به مسجد سهله در 10 كیلومترى نجف مى رفت و در آن جا به نماز و دعا و عبادت مى پرداخت . این كار وى تامدتى پس از رسیدن به سن 80 سالگى همواره ادامه داشت (5) .

6- نماز شب علامه مطهرى از زبان (مقام معظم رهبرى)

رهبر معظم انقلاب اسلامى حضرت آیت الله خامنه اى درباره شهید مطهرى (رح) فرمود: این مرد نیمه شب تهجد با آه و ناله داشت .

یعنى نماز شب مى خواند و گریه مى كرد به طورى كه صداى گریه و مناجات او افراد را از خواب بیدار مى كرد... یك شب ایشان منزل ما بودند. البته اول ملتفت نشده بودند صداى كیست ، اما بعد فهمیدند كه صداى آقاى مطهرى است . بله ایشان نصف شب نماز شب مى خواند همراه با گریه ، باصدایى كه از آن اتاق مى شد آن را شنید(6) .

منابع:

1- آیت حق (شرح حال عالم ربانى حضرت آیت الله طبرسى مازندرانى ، ابوالقاسم طاهرى ، ص 76.

2- سیرى در نهج البلاغه ، ص 12.

3- سیماى فرزانگان ، ج 3، ص 170.

4- طهارت روح ، ص 383.

5- شیخ آقا بزرگ ص 7.

6- طهارت روح ، ص 378.

برگرفته از کتاب حیات عارفانه بزرگان

تهیه و تولید: محمد حسین امین گروه حوزه علمیه تبیان