دستورالعملی برای خودسازی

آیات عظام مکارم شیرازی و سبحانی در پاسخ به سؤالی در خصوص راه خودسازی، تهذیب نفس و مراحل آن شرایط دست‌یابی به سجایای اخلاقی را تشریح کردند.

* پاسخ آیت‌الله‌العظمی ناصر مکارم

خودسازی و تهذیب نفس،‌ برای همه مخصوصاً طلبه‌ها، مساله بسیار مهمی است. این گروه هر قدر علم‌شان بیشتر شود، باید تقوای‌شان هم بیشتر شود، به نکات اخلاقی بیشتر توجه داشته باشند، در برخوردهای اجتماعی ادب و آداب را بیشتر رعایت کنند، و گرنه افراد موفقی نخواهند بود.

برای رسیدن به این مراحل مطالعه کتاب‌های اخلاقی و آشنایی با حالات و زندگی علمای پیشین بسیار مؤثر است. در زمینه اخلاق،‌کتاب‌های خوبی با عناوین اخلاق در قرآن، اخلاق در نهج‌البلاغه و... نوشته‌ایم که برگرفته از قرآن و احادیث و روایات است و می‌دانیم که بهترین دستورات، در قرآن و نهج‌البلاغه و اخبار و روایات ائمه طاهرین (ع) آمده است. باید این دستورالعمل‌ها را بخوانیم و سعی کنیم یک به یک آنها را در عمل پیاده کنیم.

مطالعه در زندگی و رفتار علمای گذشته نیز می‌تواند الگوی خوبی برای ما باشد. باید ببینیم آنها مسیر تقوی و خودساری و تهذیب نفس را چگونه پیموده‌اند و از تجربیاتشان بهره‌برداری کنیم.

البته در طی این مسیر باید با تیزبینی و هوشیاری عمل کنیم. در این راه دام‌ها و پرتگاه‌های خطرناکی چون عرفان‌های کاذب یا تمایل به صوفی‌گری و یا ادعاهای واهی بعضی در پیمودن مقامات عرفان وجود دارد که باید کاملا مراقب باشیم تا گرفتار این گونه مسیرهای باطل و دام‌های خطرناک نشویم.

* پاسخ آیت‌الله‌العظمی جعفر سبحانی

تهذیب نفس همان عمل به شریعت است. ما تهذیب غیر از این نداریم. ریاضت برای ما مطرح نیست. تهذیب نفس، همان است که اسلام می فرماید. واجبات را انجام دهد،‌محرمات را ترک کند،‌حتی‌المقدور مکروهات را مرتکب نشود و به اصطلاح در کار خودش مانند یک سرباز آماده به ندای حق باشد. این تهذیب نفس است. البته خود این هم مراتبی دارد. گاهی از اوقات، انسان از مرتبه پایین شروع می‌کند،‌اما به یک مرتبه بالایی می‌رسد که جز ندای حق و امر حق به چیزی گوش فرا نمی‌دهد.

بدیهی است تهذیب نفس، استاد هم ‌می‌خواهد. کسانی که بدون استاد، دنبال تهذیب نفس بروند، گاهی ممکن است اشتباه کنند و گمراه شوند که به قول حافظ:

در هر حال لازم است انسان تحت نظر حکیمی، به تهذیب نفس بپردازد. البته همان تهذیبی که قرآن و سنت فرموده است و همان راهی که حاج‌میرزا علی آقای قاضی و شاگردان او داشتند

تهیه و تنظیم گروه حوزه علمیه