تبیان، دستیار زندگی
یکی از سنت های عالی پیامبر نرمخویی آن حضرت است، که عامل مهمی در جذب مخاطبان و پیشبرد تبلیغ اسلام دارد
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

روش تبلیغ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم

مقام معظم رهبری
یکی از سنت های عالی پیامبر نرمخویی آن حضرت است، که عامل مهمی در جذب مخاطبان و پیشبرد تبلیغ اسلام دارد.

1.موقعیت شناسی

یکی از سنت های تبلیغی پیامبر، « موقعیت شناسی» یا استفاده از مقاطع حساس و نتیجه بخش است. پیامبر در تبلیغ از عنصر « اِغتَنِمِ الفُرَص»: « فرصت غنیمت است»، نهایت بهره برداری را می کرد. مثلاً در ماه های حرام، در مناطق پرجمعیت، مثل بازار عکاظ و ... می رفت و مردم را به اسلام فرا می خواند؛ یا در مقاطع دیگری مثل پیام الغای پیمان های مشرکین و برائت از آنان در حجّ اکبر سال نهم هجری یا به عنوان مثال اعلام امامت و خلافت حضرت امیر(ع) در هجدهم ذی حجه ی سال 10 هجری در غدیر خم، که بهترین جایگاه برای اجرای فرمان خداوند متعال بود.

2.آراسته و معطر

آراستگی یکی از خصوصیات برتر و چشم پرکن پیامبر اکرم (ص) بود، این عمل نه فقط برای تأثیر تبلیغ، بلکه به عنوان این که مسلمان باید این گونه باشد؛ آن وجود مقدس همیشه با آراستگی کامل از منزل خارج می شد و دقت لازم را برای مرتب بودن ، می نمود. آراسته بودن با لباس کثیف نمی سازد و لازم نیست لباس نو باشد تا تمیز به حساب آید؛ تمیز بودن یعنی لکه های غذا، آب و چای یا ترشحات مغز بر روی لباس نباشد. آن حضرت حتی خود را در آب می دید، تا مرتب ظاهر شود :  «فنظر فی الماء»

3. نرمخو

یکی از سنت های عالی پیامبر نرمخویی آن حضرت است، که عامل مهمی در جذب مخاطبان و پیشبرد تبلیغ اسلام دارد؛ قرآن در سه آیه از این خصلتِ آن اسوه ی با عظمت خبر می دهد:

و انک لعلی خلق عظیم: همانا تو بر بلندای خوی و خلق عظیمی قرار داری.

فَبِما رَحمةٍ مِنَ الله لِنتَ لَهم: نرمخو شدن تو به آنان از رحمت خداوند است.

و منهم یوذون النبی و یقولون هو اذن...افرادی از آنان پیامبر را اذیت می کنند و می گویند او « گوش» است.

این سه آیه به نرمخویی و لطیف بر خورد کردن پیامبر، اشاره دارند و نصّی است غیر قابل انکار که در آن از خشونت و تند خویی خبر نیست.

4. دلسوز (مراقب و مواظب)

از روش تأثیر گذاری روانی پیامبر، بر مردم، جهت گرایش به اسلام، باید مراقب بودن، مواظب بودن یا «دلسوز» بودن آن حضرت نسبت به مردم را مطرح کرد که به نوبه ی خود نقش بالایی در اسلام آوردن آن مردم خشن و ... داشته است.

5.اعتماد

یکی از راه های موفقیت آفرین برای مبلّغ، آن است که از لحاظ روانشناسی اجتماعی بتواند اعتماد مردم را به خود جلب نماید. اعتماد مردم تکیه گاه بسیار مهمی برای تأثیر گذاری است.

6. نگاه یکسان

یکی از روش های پیامبر در جذب مردم، «توجه چشمی» به مردم بود. همین نکته که انسان حتی در نگاه کردن، مواظب باشد نگاه چشمانش را به همه بدهد، چقدر مؤثر است تا دیگران به طرف او گرایش پیدا کنند.

7.دقت در آداب فردی

در بین افراد جامعه، هر کس، خصوصیات اخلاقی و روش های خاص خود را دارد که مبلّغ باید به آن توجه نماید یک نفر از شوخی بدش می آید دیگری بدش نمی آید و...؛ باید دقت نماییم در برخورد با فرد طوری سخن گفته شود که حالت زدگی پیش نیاید. پیامبر اکرم این گونه بود: « و کان لا یکلّم احداً بشیء یکرهه: با هیچ کس سخنی که مورد پسند طرف نبود، ایراد نمی کرد»

8. احترام

بسیاری از افراد جامعه هستند که اگر ذره ای احترام از طرف مقابل خود ببینند تا مرز جانفشانی برای او، از خود مایه می گذارند. مبلّغ منتخب خداوند متعال حضرت محمد(ص) این چنین بود. پیامبر اسلام هیچ وقت در میان همنشینان پاهایش را دراز نکرد.

9. سلام

سلام کردن یکی از روش های فتح باب"گفت و گو"، آشنا شدن با دیگران است و باعث می شود غریبه ها یا مخاطبان به انسان رو کنند و جلب و جذب دیگران را در پی دارد.

سلام کردن کسر شأن نیست بلکه بزرگ منشی انسان را می رساند. حتی اگر انسان به کودکان سلام کند که بهتر.

10. عدم شکم بارگی

یکی از نکات اخلاقی که مردم به آن توجه دارند، نوع خوردن غذا است؛ حتی به لقمه ی انسان نگاه می کنند که آیا لقمه ی بزرگ می گیرد یا نه؛ آیا ران مرغ را؛ یا سینه آن را! آیا کم می خورد یا زیاد. آیا با صدا غذا می خورد یا بی صدا. در آخر غذا آروغ می زند یا نه و... کسی با پرخوری آروغ های آن چنان می زند چگونه اطرافیانش، هنگام سخنرانی به سخنان دُرَر بار! او توجه دارند. « نقل شده است که ابو جُحیفه در حضور پیامبر خدا (ص) آروغی زد، پیامبر فرمود: آروغ کم بزن! زیرا در قیامت بیش از همه ی مردم، آنانی گرسنگی می کشند که در دنیا سیر تر بودند .«

پیامبر اکرم شکم باره نبود: ان رسول الله « لَم یَمتَلِ قَطُّ شَعَباً: براستی که رسول خدا هر گز به طور کامل شکم را پر نکرد»

11. متبسم و بشاش

پیامبر اکرم اهل تبسم و خنده بود، اهل قهقهه نبود:

« رسول خدا هنگام سخن گفتن تبسم می کرد »

امام صادق فرمود: «... مزاح از خوش خلقی است همانا با شوخی می توانی برادر دینی ات را مسرور نمایی؛ رسول خدا با مردم شوخی می کرد و منظورش این بود که مسرور سازد».  در عبارت حدیث، "مُداعبه" آمده که منظور شوخی مؤدبانه می باشد نه مزاح های خلاف اخلاق.

12. تجمل در لباس

بعضی معتقدند اگر یک مبلّغ ژولیده باشد؛ لباس مندرس و ... بپوشد، تأثیر بیشتری در امر تبلیغ دارد. تبلیغ به علم و عقل و فهم انسان بستگی دارد و مسأله جانبی آن توجه به جنبه ی روانی تأثیرگذاری به دیگران. به نظر ما ژولیدگی و مندرس گرایی، دلیلی بر مندرس فکر کردن است و الاّ مکتب عالیه اسلام، مکتب هر عصر و زمانه است، کهنه پذیری ندارد: نوگرایی دارد. پیامبر اکرم(ص) هم لباس نو می پوشید و اگر لباس نو نداشت، باز لباس کهنه ی او همچون نو، تمیز و دیدنی بود؛ باید گفت در دیدار با دیگران اهل تجمل و آراستگی بود.

از امام صادق نقل شده که: « مردی بر در خانه پیامبر آمد؛ در خواست ملاقات کرد. وقتی پیامبر می خواست از اطاق خارج شود، ظرف آبی را که در آنجا بود، مشاهده کرد و سر و صورت خود را مرتب کرد؛ وقتی برگشت، عایشه پرسید یا رسول الله! شما سرور فرزندان آدمید و رسول رب العالمین هستید، جلو آب خود را مرتب می کنید؟ پیامبر فرمود:

یا عایشه انّ الله یُحِبّ اذا خرج عبده المؤمن الی اخیه اَن یَتَهَیَّأَ لَه و اَن یَتَجَمَّلَ: خدا دوست دارد وقتی انسان به استقبال برادردینی اش می رود، آماده و آراسته باشد»


منبع : کتاب اخلاق تبلیغی دکتر نصر الله جمالی

تهیه و تنظیم : گروه حوزه علمیه تبیان