شيفته محبوب

درباره «ذکر» و «اهل ذکر» سخن بسيار گفته شده است. در اين مقاله کوتاه، اشاره‌اي به احوالات ذاکرين مي‌کنيم. همانطور که مي‌دانيد، منظور از ذکر، اذکار و اوراد وارد نيست و ذاکرين، فقط به کساني اطلاق نمي‌شود که زبانشان در حال ذکر گفتن باشد.

ذکر به معناي ياد خداست. و از اين روي نيز به نماز هم ذکر گفته شده است. (1) و اگر چه کساني که پيوسته ذکر مي‌گويند و لبانشان به اذکار و اوراد مشغول است، به نوعي ذاکر هستند ولي آنچه دين به آن اهتمام داشته، ذکر به معناي ياد خداست که او را از گناه باز دارد.

لذا ذکري مهم و اثر گذار است که از درون به قلب جاري شود و شخص چون به ياد خداست، نام او را به لب بگويد. و اين قسم بهتر از ذکري است که از لب‌ها به سوي قلب جاري مي شود.

رُوِیَ عَنْ عَلیٍّ عَلَيهِ السَّلام قال:

وَ إِنَّ لِلذِّكْرِ لَأَهْلًا أَخَذُوهُ مِنَ الدُّنْيَا بَدَلًا فَلَمْ تَشْغَلْهُمْ تِجَارَةٌ وَ لَا بَيْعٌ عَنْهُ يَقْطَعُونَ بِهِ أَيَّامَ الْحَيَاةِ وَ يَهْتِفُونَ بِالزَّوَاجِرِ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ فِي أَسْمَاعِ الْغَافِلِينَ[2].

ترجمه حدیث: امیر المؤمنین، علی علیه السلام  فرمودند: همانا برای یاد خداوند مردمانی است كه ذكر خدا را به جاى دنيا برگزيدند، و هيچ تجارتى يا خريد و فروشى، آنها را از ياد خدا باز نمى‏دارد. با ياد خدا روزگار مى‏گذرانند و بانگهایی را که از کارهای حرام باز دارنده است در گوشهای غافلان بر می­آورند.

«وَ إِنَّ لِلذِّكْرِ لَأَهْلًا أَخَذُوهُ مِنَ الدُّنْيَا بَدَلًا»  از کلمات امیر المؤمنین علی علیه السلام در یکی از خطبه­های نهج البلاغه است که می­فرماید: برای یاد خداوند مردمانی است که از نظر درونی، به جای اینکه همواره به فکر دنیا باشند، درهمه حال به یاد خدا هستند. «فَلَمْ تَشْغَلْهُمْ تِجَارَةٌ وَ لَا بَيْعٌ عَنْهُ[3]» [اين عبارت اشاره دارد به آيه شريفه «رجال لا تلهيهم تجاره و لا بيع عن ذکر الله و اقام الصلوه... مرداني که تجارت و خريد و فروش، آنها را از ياد خدا باز نمي‌دارد.»(4) و در مقابل اين گروه، عده اي هستند که خداوند درباره آنها مي‌فرمايد: گروهي از مردم هستند که چون تجارت و يا مايه سرگرمي ببينند، از صف يکپارچه نماز به سوي آن پراکنده شوند... ] (5)

آیا اینها برای دنیای خود کار نمی­کنند؟ نه! کاسبی می­کنند اما کسب، تجارت و بیعشان موجب نمی­شود که آنها را از یاد خدا باز دارد. کاسبی­اش را می­کند ولی در عین حال خدا را یادش نمی­رود. «يَقْطَعُونَ بِهِ أَيَّامَ الْحَيَاةِ» تمام روزگار زندگیشان را با همین یاد خدا می­گذرانند. «وَيَهْتِفُونَ بِالزَّوَاجِرِ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ فِي أَسْمَاعِ الْغَافِلِينَ» اما نه تنها در بازار در دلشان به یاد خدا هستند، بلکه اگر کسی را هم ­بینند که دارد کارِ حرام می­کند و غافل از خدا است، در گوش او بانگ برمی­آورند که: حواست جمع باشد! خدا هست! قیامتی هست! مواظب باش دستت در مال حرام نرود! اینها در گوشهایی که غافل از خدا هستند بانگ برمی­آورند ؛ بانگهایی که بازدارنده از کارهای حرام است.

[1] . حجر ، آيه 9.

[2] نهج البلاغة، خطبه 222

[3] . امیرالمؤمنین علیه السلام در این فراز از روایت به آیه 37 سوره مبارکه نور: «رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ...» اشاره کرده است.

[4]. نور، 37.

[5]. جمعه، آيه 11.

تهيه و فرآوري: محمد حسين امين - گروه حوزه علميه تبيان