حوزه؛ و پاسخ به نيازهاى جديد

حضرت‏عالى درباره تخصصى شدن علوم حوزوى چه‏نظرى داريد؟ آيا ضرورتى دارد كه طلبه‏ها پس از گذراندن يك دوره عمومى، براساس گرايش‏ها و علاقه‏هاى خود، در يك رشته تخصصى تحصيل كنند؟ و آيا چنين زمينه‏اى در شرايط فعلى حوزه فراهم هست؟

حوزه به تناسب رسالت‏ها و وظايف گوناگون خود، نيازمند دانش‏هاى تخصصى گوناگون است؛ به همين دليل، شاخه‏هاى تخصصى بسيارى در برنامه درسى حوزه علميه قم قرار داده شده كه از آن جمله مى‏توان رشته‏هاى تخصصى فقه و اصول، تفسير، كلام، قضا و تبليغ را نام‏برد. هريك از اين گرايش‏ها، نيازمند مقدمات و زمينه‏هاى تخصصى ويژه‏اى است؛ طلبه‏اى كه مى‏خواهد مبلِّغ شود، بايد به زبان‏هاى گوناگون مسلط باشد تا بتواند پيام اسلام را به همه جاى جهان برساند؛ بنابراين بايد طلبه‏هايى تربيت كنيم كه بتوانند به زبان عربى، انگليسى، - كه زبان‏گفتارى بخش‏هاى بزرگى از دنيا است- و زبان‏هاى ديگر، سخن بگويند و ايراد خطابه كنند.

نمونه‏ديگر اينكه، مى‏دانيد كه امروزه علوم قضايى پيشرفت بسيارى كرده است؛ مثلاً براى كشف جرم، منابع جديدى پيدا شده است؛ قضات ما بايد با اين پيشرفت‏ها آشنا شوند. حتى فقهاى ما در مسائلى كه جنبه كارشناسى دارد، به اطلاعات جديدى نياز دارند كه براى به دست آوردن آنها، بايد از كارشناسان و متخصصان هر رشته كمك بگيرند. براى نمونه، زنان نابارور كه به حسب ظاهر، عقيم‏اند، امروزه به طرق مختلف و به كمك پيشرفت‏هايى كه دانش پزشكى بدان دست يافته، مى‏توانند باردار شوند؛ اين مسئله، صورت‏هاى گوناگونى مى‏يابد كه به تازگى از حكم شرعى آنها سئوال مى‏شود؛ فقيهى كه مى‏خواهد به اين پرسش‏ها پاسخ گويد، بايد با صورت مسئله به خوبى آشنا باشد و اين آشنايى جز از طريق ارتباط با محافل كارشناسى به دست نمى‏آيد.

نمونه ديگر از اين دست، مسئله شبيه‏سازى است كه ماهيت آن اساساًبراى بسيارى نامفهوم است. مثال ديگر، مسئله مرگ مغزى و اهداى اعضاى كسانى كه به مرگ مغزى دچار گشته‏اند، به بيماران نيازمند است كه امروزه اهميت بسيارى يافته و پرسش‏هاى گوناگونى برانگيخته است؛ اينكه حقيقت مرگ مغزى چيست، و در اين حالت، كجاى بدن از كار مى‏افتد و كدام بخش، زنده است و كار مى‏كند، و آيا اين اعضا، جزء مردگان است يا زندگان و... اينها همه پرسش‏هايى است كه در مسير بيان احكام شرعى مسائل جديد، پيش روى فقيه قرار مى‏گيرد و از اين رو، فقهاى ما نيازمند توجه به اين رشته‏هاى علمى، يا دست‏كم مشاوره با خبرگان اين تخصص‏ها هستند.

از سوى ديگر، امروزه شبهات تازه‏اى عليه بنيان‏هاى اعتقادى و مسائل كلامى، فقهى و تفسيرى پيدا شده است كه طلبه‏ها بايد به آن حد از توانايى علمى برسند كه بتوانند به اين شبهات پاسخ دهند. اصلاً پاسخگويى به شبهات، خود يك فنّ و تخصص است كه بايد به صورت علمى آموزش داده شود.

به هر حال؛ اقتضائات جامعه و در نتيجه، رسالت‏ها و نيازهاى حوزه، با گذشته تفاوت بسيارى كرده است. ما براى اينكه از قافله زمان عقب نمانيم و دين خود را در برابر دين اسلام، به‏طور كامل ادا كنيم، بايد در جهت فراگيرى دانش‏ها و تخصص‏هاى جديد حركت كنيم.