جايگاه اخلاق در حوزه

مراقبت اخلاقى معنوى وظيفه آحاد جامعه مسلمانان است هر فرد متدين بايد به سلوك معنوى خود بينديشد و بر رفتار دورن و برون خود مراقبت كند اما روحانى به جهات مختلف به گونه‏اى مؤكد اين وظيفه را بر عهده دارد.

اخلاق و معنويت نور فروزان حيات حوزه است با اخلاق مى‏توان ظلمت را شكافت و حيات و بقاى حوزه را به فروغ اين شعله تابنده تضمين كرد تا زمانيكه اين درخشش از حوزه نمايان باشد به يقين و اطمينان از بقا و تاثير آن مى‏توان سخن گفت و آن را نهادى مؤثر و ماندنى تلقى كرد.

مقام معظم رهبرى حضرت آية اللّه خامنه‏اى در سخنان خود در جمع گروهى از طلاب نكته گرانمايه‏اى را از حضرت امام خمينى نقل مى‏كنند كه حقيقتاً درس‏آموز است ايشان مى‏فرمايد روزى باجمعى از اساتيد معروف بزرگ خدمت امام بوديم يكى از آنها راجع به حوزه قم مطالبى به امام گفتند امام در پاسخ فرمودند:«شما برويد دو چيز را در حوزه محكم بچسبيد يكى فقه و ديگرى اخلاق‏» اين توصيه كوتاه و پرمحتوا اهميّت و جايگاه خاص اخلاق در حوزه‏هاى علميه را مشخص مى‏كند و حوزه‏هاى علميه و اصحاب آنرا به حركتى استوارتر به سوى اخلاق و معنويات فرامى‏خواند.

بحمد اللّه حوزه‏هاى علميه در نظام پرورشى و آموزشى خويش به تلفيق دانش و اخلاق توجه كرده و براى تحقق آن كوشش نموده است. بزرگان حوزه (كه حامل علم ودانش واخلاق و تهذيب بوده‏اند) به دانش پژوهان سفارش كرده‏اند كه «. .. بايد كوشش شود در اين حوزه‏هاى علميه در كنار علم فقه و فلسفه و امثال اينها حوزه‏هاى تهذيب باشد»

در بينش حوزويان تحصيل علوم مقدمه تهذيب نفوس است و هر كس كه در آغاز كار و در مقدمه باز ماند از قافله رهروان راه كمال و پويندگان راه وصال وامانده است و همتى بايد تا خود را به وسيله راهبرى به رهروان برساند.

فرو رفتن در اصطلاحات و توجه كردن به بعضى ازفروعات و يك بعدى حركت نمودن در تفكرات از آفات عالمان وانديشمندان به شمار مى‏رود و علم بين او و حقيقت انسانيش عايق و مانع ايجاد مى‏كند و در نتيجه از رسيدن به هدف، او را بازمى‏دارد و در نيمه راه سرگردان و بى‏هدف او را رها مى‏سازد.

طالب علم و عالم طالب حقيقت كسى است كه همپاى مطالعه و مباحثه كتاب درس خود توجه به كتاب نفس نيز داشته باشد بدين جهت است كه دلسوزان حوزه و مربيان وارسته اينگونه توصيه كرده‏اند:«علمى كه انسان‏ساز است علم عرفان است اخلاق است كه به انسان مراقبت و حضور و تعليم مى‏دهد كتاب وجود انسان را بر او مى‏شوراند و اگر انسان كتاب وجود خودش را درست بخواند كامل است‏».

بدينسان جايگاه آموزشهاى اخلاقى در نظام تربيتى اسلام بلند و رفيعى است و حوزه‏هاى علميه هم كه وابسته به اسلام و نظام اسلامى است‏شالوده حياتى آنرا همين توجه به معنويات و تخلق به فضائل، اجتناب از رذائل تشكيل مى‏دهد و از اين جهت است براى دانشجوى حوزه‏اى فراگيرى مسائل اخلاقى از اهم وظايف او به شمار مى‏رود.

پس حوزه و اخلاق، عالم دينى و پارسايى، و روحانيت و معنويت همراه و قرين يكديگرند حوزه بدون اخلاق، عالم دينى بدون پارسايى و روحانيت بدون معنويت تصوّر نمى‏شود اگر هم باشد پوسته‏اى درون تهى است و از آن طرف پارسايى و زهد هم بدون ريشه در دانش وآگاهى ره به جايى نمى‏برد و چراغى نمى‏افروزد و زاويه تاريكى را روشن نمى‏كند

معنويات فقط با بال علم مى‏تواند حركت كند و سرگشته‏اى را از وادى سرگشتگى رهايى بخشد و گرنه نه خود راه مى‏يابد و نه ديگرى را مى‏تواند راه نماياند.

هدف حوزه‏ها پرورش انسانهايى است كه با اين دو بال حركت كنند و پس از تهذيب درون خود جامعه انسانى را بر اين دو ركن استوار سازند.

از اين روى حوزه نه حركت صوفيانه و عزلت گزينى را مى‏پذيرد و نه دانش‏اندوزى بدور از رياضت نفس را، بلكه حوزه‏ها خاستگاه فضائل و مركز ستيز با رذائل‏اند.

و به همين جهت است كه هميشه و همه جا همرا كلمه طالب علم و حوزه علوم دينى واژه‏هاى قداست، تقوا و خلوص به ذهن مى‏آيد و عالم دينى جايگاه روحانى مى‏يابد و حق هم همين است چر اكه عالمان وارسته حوزه‏ها از ديرباز رويكرد اساسى به تهذيب نفس و علم اخلاق داشته‏اند آموزش اخلاق در كنار احكام و عقايد ركن مهمى از مباحث‏حوزه‏هاى علميه بوده‏است درسهاى اخلاق و نوشتن دستورالعملهاى اخلاقى و كتابهاى اخلاقى رايج بوده است و به خاطر اين اهتمام جدى انساهاى وارسته‏اى تربيت‏شده‏اند كه هر يك اسوه‏اى براى حوزويان و ديگر مردم بوده‏اند.